Πολύ δρόμο έχει διανύσει η ειδικότητα του Αγρονόμου – Τοπογράφου Μηχανικού στην Ελλάδα, από την μειωμένη αναγνώριση της δεκαετίας του 1970 ως τον σημερινό αναγνωρισμένο καθοριστικό ρόλο του για τον πολεοδομικό σχεδιασμό, αλλά και μέχρι τις προκλήσεις που διαμορφώνουν για την επόμενη γενιά ΑΤΜ οι νέες τεχνολογίες που αναπτύσσονται. Αυτά επισημαίνει μεταξύ άλλων μιλώντας στο Blog του ΤΕΕ/ΤΚΜ η Πρόεδρος του Τμήματος ΑΤΜ της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ κ. Όλγα Γεωργούλα, ενόψει της εκδήλωσης που θα πραγματοποιηθεί στο Αμφιθέατρο του Τμήματος εντός του Μαρτίου, στο πλαίσιο της σειράς εκδηλώσεων “Ημέρες Ειδικότητας Μηχανικού”.
Κυρία Γεωργούλα, η δουλειά των Αγρονόμων Τοπογράφων Μηχανικών, αποτελεί “θεμέλιο” για μεγάλα εγχειρήματα όπως είναι το Κτηματολόγιο και ο απαραίτητος για την ανάπτυξη, χωροταξικός σχεδιασμός, ενώ συχνά διεξάγεται υπό πολύ αντίξοες συνθήκες. Πως αποτιμάται (ή πόσο εκτιμάται) σήμερα, ο ρόλος των ΑΤΜ στην Ελλάδα κατά τη γνώμη σας, από την πολιτεία, αλλά και από τον τεχνικό κόσμο;
Στην δεκαετία του ’70, το αντικείμενο του ΑΤΜ ήταν σχετικά περιορισμένο και ο ρόλος του, θα τολμούσα να πω, μη αναγνωρισμένος. Οι μεγάλες αλλαγές έγιναν στη δεκαετία του ’80. Μετά το 1983 με την επιχείρηση Πολεοδομική Ανασυγκρότηση έγινε αντιληπτό πως χωρίς τη συμβολή του ΑΤΜ δεν μπορούσε να υποστηριχθεί αξιόπιστα ο πολεοδομικός σχεδιασμός της χώρας. Έτσι, ο Τοπογράφος Μηχανικός αναδείχθηκε σε βασικό συμμέτοχο σε αυτή τη διαδικασία και η εργασία του αποτιμήθηκε και αποτιμάται σημαντικά από τους άλλους κλάδους των μηχανικών και την πολιτεία σε όλες τις εκφάνσεις της (Κεντρική Διοίκηση, Τοπική Αυτοδιοίκηση). Αποδείχτηκε επίσης πως η δημιουργία αξιόπιστου γεωδαιτικού και χαρτογραφικού υπόβαθρου με κλασικές και σύγχρονες μεθόδους αλλά και με τα άλλα εργαλεία που διαθέτει ο ΑΤΜ (GNSS, φωτογραμμετρία, τηλεπισκόπηση) αποτελεί τη βάση για τη χάραξη οποιουδήποτε αναπτυξιακού χωρικού σχεδιασμού. Σήμερα χωρίς ορθοφωτοχάρτες δεν μπορεί να στηριχθεί καμιά παρέμβαση στο χώρο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ευρεία χρήση των ορθοφωτοχαρτών του Κτηματολογίου. Οι Δασικοί Χάρτες δεν θα μπορούσαν να προχωρήσουν χωρίς αυτούς τους ορθοφωτοχάρτες ούτε και η χάραξη των αιγιαλών στη χώρα.
Και μιας και αναφερθήκατε στο Κτηματολόγιο, αυτό αποτελεί το βασικό αναπτυξιακό έργο και υποδομή για οποιαδήποτε άσκηση πολιτικής γης στην Ελλάδα αλλά συμβάλλει και στο ξεκαθάρισμα του ιδιοκτησιακού καθεστώτος στην Ελλάδα. Έτσι Δημόσιο και πολίτες μπορούν να διαχειριστούν με αποτελεσματικό τρόπο την περιουσία τους. Το Κτηματολόγιο στηρίχθηκε στους ΑΤΜ, αναπτύχθηκε και γιγάντωσε από τους ΑΤΜ και σύντομα ολοκληρώνεται. Οι ΑΤΜ ως μελετητές ανέλαβαν την εκπόνησή του, τα στελέχη του Οργανισμού του Κτηματολογίου (κυρίως οι Τοπογράφοι) ανέλαβαν την επίβλεψή και τον έλεγχο της ορθότητάς του. Σήμερα υποστηρίζουν τη λειτουργία του είτε ως ιδιώτες μηχανικοί είτε ως στελέχη Δημόσιων Φορέων.
Μιλώντας όμως γενικότερα για τον ρόλο του σύγχρονου Αγρονόμου-Τοπογράφου Μηχανικού θα ήταν παράλειψη αν δεν γίνει, έστω σύντομη, αναφορά για παράδειγμα στην καθοριστική συμμετοχή του σε μελέτες και υλοποίηση έργων συγκοινωνιακής και υδραυλικής υποδομής. Έτσι, όλα τα μεγάλα έργα και κυρίως οι οδικοί άξονες σχεδιάσθηκαν και υλοποιήθηκαν με μεγάλη και ουσιαστική συμβολή των ΑΤΜ. Επιπλέον ο ρόλος του είναι σημαίνων σε μελέτες και υλοποίηση έργων διαχείρισης και προστασίας περιβάλλοντος, αστικών αναπλάσεων και βελτίωσης ποιότητας ζωής των πολιτών, κλπ. Και βέβαια επειδή ο ΑΤΜ «αποτυπώνει», είναι εκείνος ο οποίος παραδοσιακά συνεχίζει να αναλαμβάνει μελέτες αποτυπώσεων του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος, τομέας στον οποίο η τεχνολογία έχει επιφέρει μία επαναστατική αλλαγή στις μεθόδους και τον εξοπλισμό έχοντας διευρύνει τα πεδία εφαρμογών και καθιστώντας την ειδικότητά μας απαραίτητη και σε διεπιστημονικές ομάδες.
Θα πρέπει επίσης να τονίσω ότι «ομπρέλα» όλων των παραπάνω αποτελεί και η βασική τοπογραφική και γεωδαιτική υποδομή της χώρας στον ορισμό, συντήρηση και ανανέωση της οποίας την καθοριστική συμβολή την έχει ο ΑΤΜ. Αναφέρομαι προφανώς στα γνωστά εθνικά συστήματα αναφοράς που αποτελούν στην ουσία τους το πλαίσιο στο οποίο εκτελούνται όλες οι επιστημονικές εργασίες που αφορούν την μελέτη και αποτύπωση της Γης. Στον τομέα αυτό ο ΑΤΜ, που διαχρονικά ενσωματώνει άμεσα τις πιο σύγχρονες τεχνολογικές τάσεις, έχει μετεξελιχθεί από τον κλασσικό μηχανικό πεδίου που ίσως θυμόμαστε σε έναν σύγχρονο μηχανικό που χρησιμοποιεί κατά κύριο λόγο δορυφορικές μεθόδους. Μην ξεχνάμε άλλωστε ότι οι δορυφορικές μέθοδοι προσδιορισμού θέσης είναι πλέον παρούσες στην καθημερινότητά μας, από την απλή πλοήγηση για διασκέδαση μέσω των κινητών μας τηλεφώνων, μέχρι την επαγγελματική πρακτική στο σύνολο των επιστημών μηχανικών και των γεωεπιστημών.
Ο ρόλος, λοιπόν, του Αγρονόμου Τοπογράφου Μηχανικού στη δημιουργία ολοκληρωμένης γεωπληροφορικής υποδομής και στη συμμετοχή του στη διαμόρφωση αναπτυξιακών προγραμμάτων, είναι καθοριστικός, αναγνωρισμένος και η συμβολή του αποτιμάται μόνο θετικά τόσο από την Πολιτεία όσο και από τον Τεχνικό, και όχι μόνο, κόσμο.
2) Πόσο έντονο είναι το φαινόμενο του brain drain στην ειδικότητα και πως θα χαρακτηρίζατε το επίπεδο των Ελλήνων ΑΤΜ σε σύγκριση με συναδέλφους της ίδιας ειδικότητας διεθνώς;
Είναι γεγονός ότι δεν παρουσιάσθηκε κύμα μαζικής εξόδου Διπλωματούχων μας στο Εξωτερικό, όπως παρατηρήθηκε σε άλλες ειδικότητες επιστημόνων, ιδιαίτερα κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης. Μερικοί, ναι, έφυγαν προκειμένου να εργασθούν στο εξωτερικό. Αν εξαιρεθεί το πρώτο διάστημα προσαρμογής, οι διπλωματούχοι μας έγιναν αποδεκτοί στην εκεί αγορά εργασίας καθώς οι γνώσεις τους και οι ικανότητές τους αναγνωρίσθηκαν. Απόφοιτοί μας όμως έχουν μεταβεί στο εξωτερικό, και όχι μόνο σε Ευρωπαϊκές χώρες, καθώς επιθυμούσαν να συνεχίσουν σε δεύτερο ή τρίτο κύκλο σπουδών. Τους δόθηκε αυτή η δυνατότητα καθώς έγιναν δεκτοί σε πανεπιστημιακά ιδρύματα και συναφείς Σχολές χωρών όπως, ενδεικτικά αναφέρω Γερμανίας, Σουηδίας, Ολλανδίας, Αγγλίας, Αυστραλίας, ΗΠΑ κλπ. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνει το υψηλό επίπεδο κατάρτισης των αποφοίτων μας. Αυτές οι νέες και νέοι έχουν παραμείνει στις χώρες υποδοχής συνεχίζοντας να εργάζονται σε Πανεπιστημιακά ιδρύματα, σε ερευνητικά κέντρα ή ακόμη έχουν ενταχθεί στην εκεί αγορά εργασίας στο αντικείμενο τους. Είναι βέβαιο ότι σε όσες νέες και νέους επιθυμούν να επιστρέψουν στη χώρα μας, πρέπει να τους δοθούν από την Πολιτεία επιπλέον κίνητρα.
3) Ποιες είναι οι σημερινές δυνατότητες και ανάγκες του Τμήματος ΑΤΜ του ΑΠΘ, για να διαδραματίσει τον ρόλο του στην ποιότητα των νέων ΑΤΜ που βγαίνουν στην αγορά εργασίας;
Το Τμήμα έχει τον αποκλειστικό ρόλο και ευθύνη να προσφέρει την απαραίτητη θεωρητική και πρακτική γνώση στους φοιτητές του και να τους εκπαιδεύει προκειμένου να αποκτήσουν τις απαραίτητες δεξιότητες. Με τον τρόπο αυτό προετοιμάζει τις νέες και τους νέους Μηχανικούς προκειμένου να ανταπεξέλθουν στο αυριανό τους επάγγελμα, με όποιον τρόπο και αν το εξασκήσουν. Αυτό το ΤΑΤΜ-ΑΠΘ το επιτυγχάνει με δύο τρόπους! Έρευνα και διδασκαλία. Τα μέλη του διεξάγουν επιστημονική έρευνα, τα αποτελέσματα της οποίας επιστρέφουν και τροφοδοτούν την εκπαιδευτική διαδικασία. Συμμετοχή των μελών του σε Ερευνητικά προγράμματα, ευρωπαϊκά ή Εθνικά, ή ατομική έρευνα κατατείνει σε αυτόν τον σκοπό. Και στο ΤΑΤΜ-ΑΠΘ η έρευνα είναι υψηλής στάθμης. Αυτό το χρονικό διάστημα «τρέχουν» στο Τμήμα μας πολλά χρηματοδοτούμενα ερευνητικά προγράμματα. Παράλληλα, ανάπτυξη συνεργασιών των μελών του με Πανεπιστήμια του εξωτερικού, συμμετοχές τους σε Διεθνείς Επιστημονικές Ενώσεις, επιστημονικές ανακοινώσεις σε Διεθνή και Ελληνικά Συνέδρια, επιστημονικές εκδόσεις κλπ είναι διαδικασίες οι οποίες, όπως ήδη αναφέραμε, καθιστούν τα μέλη του ενεργά και αναγνωρισμένα στο διεθνές επιστημονικό γίγνεσθαι. Αυτές οι δράσεις έχουν σαν αποτέλεσμα το Τμήμα να χαρακτηρίζεται από εξωστρέφεια με θετικό αντίκτυπο στα όσα συμβαίνουν μέσα σε αυτό! Το δεύτερο μέλημα είναι να προσφέρει το Τμήμα ένα ενημερωμένο και σύγχρονο πρόγραμμα σπουδών. Αυτό επιτυγχάνεται με συνεχή αναμόρφωση και ενημέρωση του περιεχομένου των μαθημάτων. Σήμερα βρισκόμαστε μπροστά στην κατάρτιση ενός νέου Προγράμματος σπουδών, στο οποίο επιβάλουμε ριζικότερες αλλαγές με την εισαγωγή και νέων μαθημάτων. Η επιτροπή προγράμματος σπουδών εργάζεται εντατικά προκειμένου να εφαρμοσθεί από το Ακαδημαϊκό Έτος 2023-24.
Τα όσα έχω περιγράψει πιο πάνω είναι μετρήσιμα και έχουν ήδη αξιολογηθεί. Αναφέρομαι στην έκθεση Εξωτερικής αξιολόγησης, η οποία πραγματοποιήθηκε με επιτυχία το 2013 από ομάδα καταξιωμένων επιστημόνων και καθηγητών ξένων πανεπιστημίων της Σουηδίας, Καναδά και Αμερικής. Επιπλέον κάθε χρόνο υποβάλλεται από το Τμήμα Έκθεση Εσωτερικής αξιολόγησης, όπου καταγράφεται η ετήσια πορεία του Τμήματος. Τέλος πρέπει να αναφερθώ στην Πιστοποίηση του Τμήματος που πραγματοποιήθηκε το 2020 (ΕΘΑΑΕ) και έγινε σύμφωνα με διεθνή standards και βαθμολογήθηκε με 10/10. Η κατοχή ενός πιστοποιημένου τίτλου σπουδών ενισχύει την κινητικότητα του Διπλωματούχου ΑΤΜ και αυξάνει τις ευκαιρίες απασχόλησης σε θέσεις εργασίας, στην ενοποιημένη Ευρωπαϊκή αγορά εργασίας, όπου η κατοχή πιστοποιημένων τίτλων σπουδών αποτελεί βασικό κριτήριο και προϋπόθεση πρόσληψης.
Και όλα αυτά συνεχίζουν να γίνονται ενώ ο αριθμός των μελών ΔΕΠ βαίνει μειούμενος. Αρκεί να αναφερθεί ότι στις αρχές του 2000, το Τμήμα αριθμούσε περί τα 40 μέλη ΔΕΠ και σήμερα στο Τμήμα υπηρετούν μόλις 22 μέλη ΔΕΠ. Άρα οι σημερινές επιτακτικές ανάγκες του Τμήματος είναι τα νέα μέλη! Νέοι επιστήμονες, οι οποίοι θα αντιμετωπίσουν τις εξελίξεις και θα προάγουν την επιστήμη και κατ΄επέκταση το επάγγελμα του ΑΤΜ!
4) Η ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών πόσο διαφορετικά διαμορφώνει το μέλλον της ειδικότητας;
Η ειδικότητα του ΑΤΜ, την τελευταία 30ετία έχει ήδη επηρεαστεί απίστευτα από την έκρηξη που σημειώθηκε στην εξέλιξη νέων τεχνολογιών. Τα παραδοσιακά γνωστικά αντικείμενα του Τοπογράφου Μηχανικού εμπλουτίστηκαν, εξελίχθηκαν ενώ νέα γνωστικά αντικείμενα έχουν εμφανιστεί. O ΑΤΜ του μέλλοντος πρέπει να προετοιμασθεί να αντιμετωπίσει (α) τη διαχείριση μεγάλου όγκου 3D δεδομένων (big data) με εφαρμογές από την αυτόματη οδήγηση σε αστικό περιβάλλον μέχρι διαχρονικές χρήσεις γης (data cubes), (β) εφαρμογές μεθόδων τεχνητής νοημοσύνης και μηχανικής μάθησης σε θέματα γεωδαισίας, τηλεπισκόπησης, συγκοινωνιακά, υδραυλικά, ψηφιακά δίδυμα (digital twins) κλπ., (γ) και βέβαια μια σειρά θεμάτων που σχετίζονται με το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή-μεταβλητότητα, τη μείωση της βιοποικιλότητας, τις φυσικές καταστροφές και τα φυσικά διαθέσιμα σε σχέση με τη διατροφή και την υγεία. Αυτό όπως καταλαβαίνετε απαιτεί τόσο διεύρυνση του γνωστικού επιπέδου του, όσο και τη διεύρυνση της συνεργασίας του με άλλους κλάδους επιστημόνων. Το Τμήμα ενθαρρύνει και επιδιώκει την διεπιστημονικότητα. Απαιτεί όμως πρωτίστως την αλλαγή παραδείγματος της εκπαίδευσής τους ώστε να έχουν πάντοτε την προοπτική της τελικής χρήσης της επαγγελματικής τους δραστηριότητας, και της εκτίμησης της χρησιμότητας και του αντικτύπου τους στο περιβάλλον, την κοινωνία και την οικονομία .
5) Η συνεργασία με το ΤΕΕ/ΤΚΜ πόσο μπορεί να βοηθήσει το δικό σας έργο και τι μπορεί να προσφέρει στους φοιτητές σας;
Το Τεχνικό Επιμελητήριο της Ελλάδας ήταν πάντα και είναι η αναφορά για όλες τις ειδικότητες Μηχανικών! Ο ρόλος του πολυσχιδής με κύρια αποστολή του να χορηγεί την άδεια άσκησης του επαγγέλματος και στη συνέχεια να βρίσκεται δίπλα στους Έλληνες Μηχανικούς σε όλη τη διάρκεια του επαγγελματικού τους βίου! Το ΤΕΕ στηρίζει, ενημερώνει, επιμορφώνει, αναπτύσσει σχέσεις με άλλες χώρες, με λίγα λόγια υποβοηθά την άσκηση του επαγγέλματος των Μηχανικών. Είναι λοιπόν ο φορέας στον οποίο θα απευθυνθούν οι νέοι Μηχανικοί για να τύχουν της απαραίτητης στήριξης στην επαγγελματική τους πορεία. Αυτή η ενημέρωση και σύνδεση πρέπει να γίνεται έγκαιρα και ενόσω οι φοιτητές μας βρίσκονται ακόμη στο Πολυτεχνείο και μπορεί να γίνει με μία αμφίδρομη δράση μέσα από τη σύνδεση Πολυτεχνειακών Σχολών και ΤΕΕ. Ήδη γίνονται διάφορες δράσεις στην κατεύθυνση αυτή! Για παράδειγμα, ο Πρόεδρος του ΤΕΕ/ΤΚΜ προσκαλείται κάθε χρόνο στο Τμήμα μας και δίνει διάλεξη στους φοιτητές μας για το επάγγελμα του ΑΤΜ και τον ρόλο του ΤΕΕ. Επιπλέον ήδη, μετά από πρωτοβουλία του Κοσμήτορα της Πολυτεχνικής καθ. κου Κύρου Υάκινθου και του προέδρου κου Γιώργου Τσακούμη έχουν καθιερωθεί, για πρώτη φορά, οι «Ημέρες Μηχανικών», κατά τις οποίες το ΤΕΕ/ΤΚΜ, το Τμήμα και εκπρόσωποι των επαγγελματιών παρουσιάζουν σε φοιτητές και νέους διπλωματούχους το επάγγελμα του Αγρονόμου και Τοπογράφου Μηχανικού, τις δυνατότητες και τις προοπτικές όπως αυτές διαμορφώνονται στην αγορά εργασίας. Επιπλέον, συζητούνται και άλλες κοινές δράσεις πάντα στην κατεύθυνση της ενημέρωσης και της προετοιμασίας των αυριανών μηχανικών! Για παράδειγμα αυτήν την περίοδο συζητάμε από κοινού το πρόβλημα που ανέκυψε με το νέο Νομοθετικό πλαίσιο για την διεξαγωγή της Πρακτικής άσκησης των φοιτητών μας, μία δράση την οποία θεωρούμε εξαιρετικά σημαντική και η οποία πρέπει οπωσδήποτε να συνεχιστεί. Και ελπίζουμε ότι τα όποια προβλήματα θα επιλυθούν και ο θεσμός θα συνεχιστεί.
Τέτοιες δράσεις και πρωτοβουλίες μόνο θετικό αποτύπωμα μπορούν να έχουν με τελικό αποδέκτη τις σημερινές φοιτήτριες και σημερινούς φοιτητές μας και αυριανούς Αγρονόμους και Τοπογράφους Μηχανικούς.
