H εγκατάσταση “πειραγμένου” λογισμικού σε 11 εκατ. ντιζελοκίνητα οχήματα Volkswagen και Audi παγκοσμίως, με στόχο να φανούν μικρότερες οι εκπομπές ρύπων, οδήγησε σε μαζική ανάκληση αυτοκινήτων από την αμερικανική αγορά και προκάλεσε τη δημόσια απολογία του πρώην, πλέον, διευθύνοντος συμβούλου της εταιρείας (την οποία μπορείτε να διαβάσετε ΕΔΩ.
Ο έξυπνος και “ύπουλος” αλγόριθμος μπορούσε να ανιχνεύει πότε τα αυτοκίνητα περνούσαν έλεγχο για τις εκπομπές τους και να ρυθμίζει ανάλογα τον κινητήρα, ώστε να φαίνεται πιο “καθαρός”. Όταν αντίθετα το αυτοκίνητο λειτουργούσε σε κανονικές συνθήκες οδήγησης, οι ρύποι …αφήνονταν ελεύθεροι και ξεπερνούσαν τις ανώτατες εκπομπές που ορίζει η Υπηρεσία Περιβαλλοντικής Προστασίας των ΗΠΑ.
Πέρα από όλες τις άλλες παραμέτρους του, το σκάνδαλο της Volkswagen έχει εγείρει σημαντικά ερωτήματα για θέματα εταιρικής ηθικής, τα οποία “κατατροπώνουν” και τους μηχανικούς λογισμικού του γερμανικού κολοσσού της αυτοκινητοβιομηχανίας (η Bosch παρείχε τμήματα του λογισμικού αλλά υποστήριξε ότι είναι ευθύνη του αγοραστή και όχι του κατασκευαστή ο τρόπος με τον οποίο αυτά χρησιμοποιούνται).
Σοκαρισμένοι αλλά όχι έκπληκτοι οι ειδικοί
“Είναι σοκαριστικό το γεγονός ότι οι μηχανικοί λογισμικού παρέβλεψαν και αμέλησαν το καθήκον και τις ευθύνες τους ώς επαγγελματίες. Ως επαγγελματίες, που έχουν μια ημι-ρυθμιστική ευθύνη στο να διασφαλίσουν την ασφάλεια, εν προκειμένω την περιβαλλοντική ασφάλεια, ακόμη κι όταν η διασφάλισή της στοιχίζει περισσότερο ή αποδίδει λιγότερο αποδοτικά οχήματα” σημειώνει ο Yotam Lurie, λέκτορας σε θέματα επιχειρηματικής ηθικής στο Πανεπιστήμιο Μπεν Γκουριόν του Νεγκέβ στο Ισραήλ, σύμφωνα με τον ιστοτόπο του Ινστιτούτου Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Ηλεκτρονικών Υπολογιστών (ΙΕΕΕ), που έχει εξελιχθεί στον μεγαλύτερο επαγγελματικό σύνδεσμο σε θέματα προώθησης της τεχνολογίας.
Ο Lurie βρίσκεται στην “καρδιά’ του θέματος, αφού πρόσφατα δημοσίευσε μια επιστημονική εργασία με τίτλο ‘Επαγγελματική Ηθική των Μηχανικών Λογισμικού” (μπορείτε να την ‘κατεβάσετε” ΕΔΩ σε μορφή Pdf στην αγγλική γλώσσα.
Όπως λέει, το γεγονός ότι η Volkswagen διάλεξε να “πειράξει” το λογισμικό των αυτοκινήτων δεν προκαλεί έκπληξη, καθώς το software είναι πιο “δεκτικό” σε ειδικές …προσαρμογές και ταυτόχρονα αυτές είναι πιο δύσκολο να εντοπιστούν από ό,τι αντίστοιχες παρεμβάσεις στο hardware.
Μάλιστα, ο Lurie προχωρά ένα βήμα παραπάνω και συγκρίνει τους μηχανικούς λογισμικού που βοήθησαν ή ανέχτηκαν αυτή την πρακτική με τους λογιστές της Enron, οι οποίοι συνεργάστηκαν με τη διοίκηση του οργανισμού, προκειμένου να γίνουν λογιστικά “μαγειρέματα”. “Απέτυχαν να προστατέψουν το κοινό” λέει.
Από την πλευρά της, η Shanon Valor, επικεφαλής του Τμήματος Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου της Santa Clara στην Καλιφόρνια, δηλώνει σοκαρισμένη μεν, αλλά όχι έκπληκτη. Αυτό που υποστηρίζει, σε ελεύθερη μετάφραση, είναι ότι οι “κακές εταιρικές πράξεις” κινδυνεύουν να γίνουν ο κανόνας και όχι η εξαίρεση.
Η ενοχή ανηφορίζει την εταιρική σκάλα
Είναι προφανές, λέει, ότι τέτοιες καταστάσεις δεν μπορεί να συνδέονται απλά με μερικούς “κατεργάρηδες” μηχανικούς. Οι ενοχές και οι ευθύνες φτάνουν ψηλά στην εταιρική σκάλα. “Βλέπουμε πόσο ευρέως διαδεδομένο ήταν το συγκεκριμένο λογισμικό στη γραμμή παραγωγής. Θα έπρεπε να έχει δοκιμαστεί και επικαιροποιηθεί. Πρόκειται για μια περίπτωση σοβαρής και μαζικής εταιρικής κακής πρακτικής, που επηρεάζει τη δημόσια υγεία (αφού μιλάμε για αυξημένους ρύπους). Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ώς προς το ότι όσοι εμπλέκονταν γνώριζαν πολύ καλά ότι έκαναν κάτι ανήθικο” τονίζει και προσθέτει ότι η υπόθεση αυτή ρίχνει φως και στην τάση της εταιρικής νοοτροπίας να συμμορφώνεται με τις επιταγές της επιχειρηματικής ηθικής μόνο υπό τον φόβο της τιμωρίας και όχι επειδή αυτό είναι το “σωστό”.
Επιχειρηματική ηθική από ανάγκη όχι από επιλογή
Το σκάνδαλο της VW δείχνει κατά τη Valor ότι το εταιρικό ήθος αντιμετωπίζεται τυπικά ώς η ανάγκη να παραμείνεις εντός των ορίων που επιβάλλουν συγκεκριμένοι εξωτερικοί κανονισμοί. “Οσο όμως δεν πιάνεσαι επ’ αυτοφόρω να παραβιάζεις τους κανόνες …κανένα πρόβλημα” συμπληρώνει.
Φυσικά, λέει, δεν υπάρχει μία εύκολη και ενιαία λύση για να αντιμετωπίσει κάποιος ένα τόσο βαθύ συστημικό πρόβλημα. “Το να προλάβουμε αντίστοιχα φαινόμενα στο μέλλον θα απαιτούσε μια ριζική αναπροσαρμογή τής ρυθμιστικής δομής, της επιχειρηματικής ηθικής, της εταιρικής κουλτούρας και της εκπαίδευσης των μηχανικών” υποστηρίζει η Valor, σύμφωνα με την οποία σχεδόν όλες οι περιπτώσεις εταιρικής απάτης τιμωρήθηκαν με επιβολή προστίμων αλλά όχι με ποινικές ευθύνες ή φυλάκιση.
“Θα μπορούσαμε ακόμη να κάνουμε καλύτερη δουλειά ώς προς την εκπαίδευση των μηχανικών σε θέματα ηθικής. Η ηθική μπήκε στα βιογραφικά των μηχανικών μόλις λίγες δεκαετίες πριν -και αυτό σε πολύ αδρές γραμμές. Πολλά από τα ινστιτούτα των μηχανικών διεθνώς δεν απαιτούν να έχεις περάσει κάποια μαθήματα εταιρικής κι επιστημονικής ηθικής. Πρέπει να απομακρυνθούμε από τον τρόπο σκέψης της τυπικής συμμόρφωσης με τους κανόνες και να σκεφτούμε πώς η ηθική συμπεριφορά μπορεί να ενσωματωθεί στην εκπαίδευση”, καταλήγει.
Άρθρο με πληροφορίες από το spectrum.ieee.org
Θέλετε να το ψάξετε περισσότερο;
Διαβάστε το πρωτότυπο άρθρο ΕΔΩ (στην αγγλική γλώσσα)
Τι σημαίνει το σκάνδαλο της VW για την αγορά του καθαρού ντίζελ; Διαβάστε ΕΔΩ ένα ενδιαφέρον άρθρο της technologyreview (στην αγγλική γλώσσα)
Πόση ρύπανση παρήγαν τελικά οι “πειραγμένοι” γερμανικοί κινητήρες; Διαβάστε ΕΔΩ το σχετικό άρθρο του Guardian (στην αγγλική γλώσσα)
Πώς έχει επηρεαστεί το brand της Γερμανίας από το σκάνδαλο της VW; Η Telegraph έχει γνώμη, την οποία μπορείτε να διαβάσετε ΕΔΩ
