ΣΕΙΣΜΟΣ ΗΠΕΙΡΟΥ, ΜW5.3 ΤΗΣ 15/10/2016: ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΤΩΝ
ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΩΝ ΚΑΤΑΓΡΑΦΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΤΟΥ ΣΕΙΣΜΟΥ
1. ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Την 15η Οκτωβρίου 2016 και ώρα 23:14 σημειώθηκε στην περιοχή ΒΔ των Ιωαννίνων μία ισχυρή σεισμική δόνηση.
Σύμφωνα με την ανακοίνωση του Εθνικού Σεισμογραφικού Δικτύου επρόκειτο για επιφανειακό σεισμό (h=2 km) με το επίκεντρο του να εντοπίζεται κοντά στην πόλη των Ιωαννίνων. Oι γεωγραφικές συντεταγμένες του επικέντρου όπως δίνονται από την ιστοσελίδα του Σεισμολογικού Σταθμού του ΑΠΘ (http://geophysics.geo.auth.gr/the_seisnet/ATLAS/web/ 20161015_201449) είναι 39.786 ΟB 20.723 ΟA. Το μέγεθος του σεισμού υπολογίστηκε ίσο με ΜW=5.3. Ο σεισμός έγινε αισθητός σε ολόκληρο το Νομό Ιωαννίνων, τη νότια Αλβανία, την Κέρκυρα, και τη Ν. Ιταλία (Δυτικά), την Πρέβεζα και την Πάτρα (Νότια), ενώ στα Ανατολικά και Βόρεια έγινε αισθητός μέχρι τη Λάρισα και τα Skopje, αντίστοιχα. Από τις αναλύσεις για τον καθορισμό του μηχανισμού γένεσης του σεισμού όπως υπολογίστηκε από Εθνικά και Διεθνή Σεισμολογικά κέντρα προκύπτει ότι ο σεισμός αυτός αλλά και οι μετασεισμοί του σχετίζονται με ένα ανάστροφο ρήγμα παράταξης ΒΔ-ΝΑ. Οι παράμετροι του μηχανισμού όπως υπολογίστηκαν από το Global CMT δίνονται παρακάτω στον Πίνακα (Ι)
Πίνακας (I). Παράμετροι του μηχανισμού γένεσης του σεισμού της 15ης Οκτωβρίου 2016 (GlobalCMT.org).
Στο χάρτη του σχήματος (1) δίνεται η κατανομή των μετασεισμών του πρώτου 48ωρου για Μ≥3.0. Τα δεδομένα προέρχονται από την ιστοσελίδα του Σεισμολογικού Σταθμού του ΑΠΘ (http://geophysics.geo.auth.gr/ss/REAL_TIME_MAPS/index.htm). Στο ίδιο σχήμα δίνονται και οι μηχανισμοί γένεσης για τους ισχυρότερους σεισμούς. Τα τετράγωνα παριστάνουν τις οικιστικές περιοχές στις οποίες παρατηρήθηκαν ελαφρές βλάβες ή έγινε έντονα αισθητή η δόνηση σύμφωνα με αναφορά των κατοίκων. Τα μαύρα τρίγωνα παριστάνουν τις θέσεις των επιταχυνσιογράφων. Η συγκέντρωση των επικέντρων στην περιοχή της Κόνιτσας αντιστοιχούν στα επίκεντρα των ισχυρότερων σεισμών της ακολουθίας Ιουλίου-Αυγούστου 1996.
2. ΕΝΟΡΓΑΝΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Το ΙΤΣΑΚ έχει εγκαταστήσει στον Ελληνικό χώρο ένα πυκνό δίκτυο επιταχυνσιογράφων συνεχούς λειτουργίας. Οι επιταχυνσιογράφοι είναι τύπου CMG-5TDE της Guralp Systems Ltd, οι οποίοι είναι εξοπλισμένοι με επιταχυνσιόμετρα ευρέως φάσματος, καταγραφείς ανάλυσης 24 bits, σύστημα απόλυτου χρόνου (GPS) και μεταβιβάζουν τα δεδομένα σε πραγματικό χρόνο στις εγκαταστάσεις της μονάδας ΙΤΣΑΚ στη Θεσσαλονίκη. Μία πρώτη άμεση εφαρμογή της λειτουργίας του παραπάνω δικτύου είναι η σε πραγματικό χρόνο δημιουργία και διάχυση χαρτών αισθητότητας της ισχυρής σεισμικής κίνησης του Ελληνικού χώρου. Το ΙΤΣΑΚ σε συνεργασία με την Αμερικανική Γεωλογική Υπηρεσία (US Geological Survey) ανάπτυξε την εφαρμογή των χαρτών αισθητότητας της σεισμικής κίνησης (Shakemaps) η οποία στα πρώτα λεπτά μετά από ισχυρό σεισμό είναι δυνατόν να αποτυπώσει τη γεωγραφική κατανομή της εδαφική κίνησης. Στο σχήμα (2) δίνεται ο χάρτης αισθητότητας της μέγιστης εδαφικής επιτάχυνσης του κύριου σεισμού της σεισμικής ακολουθίας των Ιωαννίνων 2016 Μ5.3. (http://shakemaps.itsak.gr/auth2016uhkd/intensity.html).
Σχήμα 1. Γεωγραφική κατανομή των επικέντρων και των θέσεων στις οποίες η δόνηση έγινε ιδιαίτερα αισθητή. Επίσης δίνονται οι μηχανισμοί γένεσης των ισχυρότερων μετασεισμών (gfz.potsdam.de). Τα μαύρα τρίγωνα παριστάνουν τις θέσεις των επιταχυνσιογράφων
Σχήμα 2. Χάρτης αισθητότητας της εδαφικής επιτάχυνσης του σεισμού των Ιωαννίνων 2016, Μ5.3
Τα μη επεξεργασμένα δεδομένα σε μορφή ASCII είναι διαθέσιμα από την ιστοσελίδα www.itsak.gr. Στο Σχήμα (3) παρουσιάζονται τα φάσματα απόκρισης για 5% απόσβεση των οριζοντίων συνιστωσών καταγραφής της εδαφικής κίνησης των ίδιων σταθμών επιταχυνσιογράφων του Δικτύου του ΙΤΣΑΚ. Οι σταθμοί JAN2 και JAN3 όπου καταγράφηκαν και οι μεγαλύτερες τιμές των επιταχύνσεων είναι εγκατεστημένοι σε θέσεις τεταρτογενών αποθέσεων (σε κροκαλοπαγές ο JAN2 και σύγχρονες αλλουβιακές αποθέσεις ο JAN3) σύμφωνα με το γεωλογικό χάρτη του ΙΓΜΕ για την περιοχή της πόλης των Ιωαννίνων. Παρόλα αυτά τα φάσματα απόκρισης των καταγραφών από τους σταθμούς αυτούς παρουσιάζουν σημαντικές ομοιότητες.
Σχήμα 3. Φάσματα απόκρισης (5% -απόσβεσης) των οριζοντίων συνιστωσών καταγραφής της εδαφικής επιτάχυνσης (cm/sec2) των 3 σταθμών επιταχυνσιογράφων του ΙΤΣΑΚ (Ιωάννινα: JAN2 & JAN3 και Κόνιτσα: KNS1) .
Αξίζει να σημειωθεί ότι η πλειόσειστη περιοχή ανήκει σε ζώνη σεισμικής επικινδυνότητας Ι σύμφωνα με τον ΕΑΚ2003 για την οποία η μέγιστη αναμενόμενη επιτάχυνση για σεισμό με μέση περίοδο επανάληψης Τ=475 χρόνια είναι 0.16g. Στο Σχήμα 4 συγκρίνονται τα ελαστικά φάσματα σχεδιασμού (ζ=5%) των κατασκευών σύμφωνα με τον ΕΑΚ2003 (αριστερά) και τον Ευρωκώδικα 8 (δεξιά) για όλες τις εδαφικές κατηγορίες με τα αντίστοιχα φάσματα απόκρισης επιτάχυνσης των καταγραφών του σεισμού Μ 5.3 της 15/10/2016. Παρατηρείται ότι σε κάθε περίπτωση οι αναπτυσσόμενες φασματικές επιταχύνσεις κατά τη διάρκεια του σεισμού είναι σημαντικά μικρότερες από τα αντίστοιχα εντατικά μεγέθη σχεδιασμού.
Σχήμα 4. Σύγκριση των αναπτυσσόμενων φασματικών επιταχύνσεων του σεισμού Μ 5.3 της 15/10/2016 με τα αντίστοιχα εντατικά μεγέθη σχεδιασμού κατά ΕΑΚ2003 (αριστερά) και Ευρωκώδικα 8 (δεξιά) για όλες τις εδαφικές κατηγορίες.
3. ΣΥΝΤΟΜΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΒΛΑΒΩΝ ΣΤΗΝ ΠΛΕΙΟΣΕΙΣΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗ
Τα μεγέθη των επιταχύνσεων στην βορειοδυτική περιοχή των Ιωαννίνων ήταν χαμηλά με βάση τον ισχύοντα αντισεισμικό κανονισμό (6,7%g και 8,7%g στα Ιωάννινα και λίγο μεγαλύτερες βόρεια του ρήγματος). Ο Νομός Ιωαννίνων κατατάσσεται τόσο στην πρώτη όσο και στην δεύτερη κατηγορία σεισμικότητας (0.16, 0.24 g). Επομένως οι κατασκευές οι σύγχρονες με βάση τον νέο αντισεισμικό κανονισμό αποκρίθηκαν στην ελαστική περιοχή χωρίς βλάβες όπως ήταν αναμενόμενο. Οι κατασκευές με τον παλιό κανονισμό αποκρίθηκαν κοντά στο όριο ελαστικότητας, οπότε πάλι οι κατασκευές χωρίς κακοτεχνίες αποκρίθηκαν χωρίς βλάβες. Έτσι η γενική εικόνα των κατασκευών είναι χωρίς βλάβες. Υπάρχουν μεμονωμένες περιπτώσεις οι οποίες χρήζουν ερμηνείας για βλάβες πέραν της ελαστικής απόκρισης ιδιαίτερα μνημειακές κατασκευές και εκκλησίες η μοναστήρια. Σε αυτές τις περιπτώσεις μάλιστα υπάρχει ανάγκη για λήψη άμεσων μέτρων υποστύλωσης για την διατήρηση της δομικής ακεραιότητας του μνημείου. Συγκεκριμένα:
- ΖΙΤΣΑ: Παρά το γεγονός ότι η κύρια διέγερση έγινε ιδιαίτερα αισθητή – σύμφωνα με τις συνομιλίες στο δημοτικό κατάστημα του χωριού – δεν παρατηρήθηκαν παρά μόνον ασήμαντες βλάβες σε λιθόκτιστους τοίχους κατασκευών ήσσονος σημασίας (π.χ. αποθήκες).
- ΚΑΡΙΤΣΑ – ΑΣΦΑΚΑ – ΠΡΩΤΟΠΑΠΠΑΣ – ΚΑΤΩ ΠΕΔΙΝΑ: Μηδαμινές σχεδόν βλάβες. Μεμονωμένες πτώσεις μικρών καπνοδόχων και μικρορηγματώσεις σε ήσσονος σημασίας λιθόκτιστες κατασκευές.
- ΜΟΝΗ ΠΑΝΑΓΙΑΣ (ΑΣΠΡΑΓΓΕΛΟΙ): Πρόκειται για μία μονή η οποία αποτελείται από ένα συγκρότημα μικρών λιθόκτιστων κτισμάτων. Παρατηρήθηκαν: Πτώση τμήματος εξωτερικού λιθόκτιστου τοίχου ενός οικήματος της μονής (Σχήμα 5).
- ΜΟΝΗ ΒΕΛΛΑ (ΚΑΛΠΑΚΙ): Πρόκειται για μία μονή που αποτελείται από συγκρότημα κτιρίων κατασκευασμένων σε διαφορετικές χρονικές περιόδους και με διαφορετικά υλικά (λιθόκτιστα κτίρια και κτίρια ο/σ). Γενικώς το συγκρότημα παρουσίασε σοβαρές βλάβες που περιλαμβάνουν ρηγματώσεις και αποκολλήσεις επιχρισμάτων και λιθόκτιστων τοίχων, πτώσεις επιχρισμάτων, χιαστί ρηγματώσεις και αποκολλήσεις πλινθοδομών από τα περιβάλλοντα πλαίσια αλλά και ρηγματώσεις σε φέροντα στοιχεία οπλισμένου σκυροδέματος (Σχήμα 6).
Σχήμα 5. ΜΟΝΗ ΠΑΝΑΓΙΑΣ (ΑΣΠΡΑΓΓΕΛΟΙ): Πτώση τμημάτων της λιθόκτιστων τοίχων στο εσωτερικό των ξενώνων
Σχήμα 6. ΜΟΝΗ ΒΕΛΛΑ (ΚΑΛΠΑΚΙ): Εξωτερικές όψεις συγκροτήματος
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΒΛΑΒΩΝ από τη ΜΟΝΗ ΒΕΛΛΑ (ΚΑΛΠΑΚΙ):
(α) Μετατοπίσεις καπνοδόχων
(β) Ρηγματώσεις και αποκολλήσεις στο παλαιό κτίριο του συγκροτήματος που φιλοξενεί τις αίθουσες διδασκαλίας του εκκλησιαστικού λυκείου:
(γ) Αποφλοιώσεις επικάλυψης στοιχείων σκυροδέματος
Να σημειώσουμε για τη μονή Βελλά, την ανάγκη άμεσης υποστήριξης του καθολικού ιερού ναού (Κοίμησης της Θεοτόκου) για προστασία από περαιτέρω καταστροφικές βλάβες σε περίπτωση ισχυρών μετασεισμών. Ο ιερός ναός που είναι το Καθολικό του Μοναστηριού που λειτουργούσε στο παρελθόν χρονολογείται από τον 11 αιώνα και αποτελεί αξιοθαύμαστο Ναό λόγω των τοιχογραφιών μεγάλης αξίας. Τυχόν υποστύλωση πρέπει να γίνει με εξειδικευμένο τρόπο, ώστε οι σκαλωσιές να μη βλάψουν τις τοιχοποιίες σε περίπτωση δόνησης. Ακόμη πιο άμεσα έλεγχος για την ύπαρξη αφανών ρωγμών στους εξωτερικούς τοίχους και στη στέγη/παράθυρα από τις οποίες υπάρχει κίνδυνος διείσδυσης νερών της βροχής στις εσωτερικές τοιχογραφίες. Τέλος για τους κοιτώνες και τις αίθουσες διδασκαλίας της Εκκλησιαστικής Σχολής θα χρειασθεί κάποια μορφής ενίσχυση για ασφαλή χρήση από του σπουδαστές της σχολής.
Το παρόν συντάχθηκε από τους ερευνητές του ΙΤΣΑΚ σε συνεργασία με το Μηχανογραφικό Κέντρο.
