“Στη διάρκεια των χιλιετιών, τέσσερις διαφορετικοί κοινωνικοί θεσμοί εξελίχθησαν προκειμένου να παράσχουν [στις κοινωνίες] τα απαραίτητα αγαθά: η οικογένεια και οι προεκτάσεις της (“σόι”, φυλή, φατρία, αδερφότητα), η κοινωνία των πολιτών, οι αγορές και η κυβέρνηση/δημόσιος τομέας […] Στη διάρκεια του 20ού αιώνα, οι κυβερνήσεις επεκτάθηκαν σε μεγάλο βαθμό, είτε ως δημοκρατίες είτε ως δικτατορίες, εν μέρει υποσκελίζοντας τους υπόλοιπους θεσμούς […] Κι όμως, η κατάλληλη κατανομή ευθυνών μεταξύ των τεσσάρων θεσμών θα επέτρεπε στον καθένα από αυτούς να έχει καλύτερη συνεισφορά προς την κατεύθυνση μιας καλύτερης και πιο εύρυθμης κοινωνίας. Αναμφισβήτητα, τις τελευταίες δεκαετίες έχει επικρατήσει μια σοβαρή ανορθολογική κατανομή [των ευθυνών] η οποία έχει βλάψει ανθρώπους σε όλον τον κόσμο […] Παραδείγματα παράξενων και ακατάλληλων δραστηριοτήτων από τις κυβερνήσεις υπάρχουν παντού. Η κρατική εταιρεία αερομεταφορών του Πακιστάν εμπλέκεται επίσης στην εκτροφή …κοτόπουλων […] Η Αίγυπτος, μια μουσουλμανική χώρα, παρασκευάζει μπίρα με αλκοόλ […] Η Ελλάδα λειτουργεί ξενοδοχεία και θέτει περιορισμούς στο άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων. Το Περού είναι υπερ-ρυθμιστικό: χρειάζονται 289 ημέρες για να εγγραφεί στα μητρώα μια καινούργια επιχείρηση. Το αμερικανικό ναυτικό λειτουργεί μια φάρμα 300 εκταρίων όπου παράγεται γάλα, βούτυρο και τυρί […] Δεν υπάρχουν όρια στο τι μπορούν να κάνουν οι κυβερνήσεις;”: με αυτή την ιδιαίτερη εισαγωγή-ερώτημα ξεκίνησε ο διακεκριμένος Ελληνοαμερικανός επιστήμονας Εμμανουήλ Ευστάθιος Σάβας την ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα παρουσίασή του στην τελετή αναγόρευσής του σε επίτιμο διδάκτορα του τμήματος Πολιτικών Μηχανικών της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ. Ο ομογενής επιστήμονας είναι καθηγητής Διοικητικής του πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης (Baruch College) και έχει διατελέσει υφυπουργός Αστικής Ανάπτυξης στην κυβέρνηση Ρήγκαν. Οι δε Times της Νέας Υόρκης τον έχουν αποκαλέσει “θεμελιωτή” και “πατέρα” των ΣΔΙΤ και των ιδιωτικοποιήσεων.
Αφού έκανε τον διαχωρισμό των αγαθών σε τέσσερις κατηγορίες (individual goods, toll goods, collective goods και common pool goods) και την κατανομή τους στους τέσσερις θεσμούς, ο κ.Σάβας επισήμανε ότι η ανάπτυξη των κυβερνήσεων στη διάρκεια του 20ου αιώνα και στις αρχές του 21ου έχει αποκρυσταλλωθεί στη φιλοσοφική μάχη σε σχέση με το κράτος πρόνοιας και τον ίδιο τον ρόλο της κυβέρνησης. Τι είναι αυτό που πρέπει να κάνει η κυβέρνηση και τι πρέπει να αφεθεί να γίνεται από τους υπόλοιπους τρεις θεσμούς;
“Δέντρο αποφάσεων”
Με βάση την παραπάνω ανάλυση δημιούργησε ένα “δέντρο αποφάσεων” (decision tree), το οποίο μπορεί να βοηθήσει στο να απαντηθούν ερωτήματα σε σχέση με τον ρόλο που πρέπει να έχει μια κυβέρνηση. Η ερώτηση που υπάρχει στην κορυφή του “δέντρου” είναι “πρέπει η κυβέρνηση να το κάνει αυτό;”. Τα συμπεράσματα που προκύπτουν από αυτό το δέντρο, επισήμανε ο ομιλητής, είναι ότι η κυβέρνηση πρέπει να αποσύρεται από ό,τι οι άλλοι θεσμοί μπορούν να κάνουν καλύτερα, να μην προσπαθεί να ρυθμίζει ό,τι χρειάζεται να λειτουργεί χωρίς ρυθμίσεις, να ιδιωτικοποιεί επιχειρήσεις και περιουσιακά στοιχεία που δεν είναι πραγματικά κυβερνητικά και να διαμορφώνει τις κατάλληλες συμπράξεις με τον ιδιωτικό τομέα.
Μείωση δαπανών μέχρι και κατά 50% με Outsourcing
Τα οφέλη από τέτοιες συμπράξεις μπορεί να είναι σημαντικά. Ενδεικτικά ανέφερε το παράδειγμα του outsourcing (ανάθεσης σε τρίτους) των δημόσιων συγκοινωνιών (υπηρεσιών αστικών λεωφορείων) σε 11 πόλεις ανά τον κόσμο, χάρη στο οποίο επιτεύχθηκε όπως είπε εξοικονόμηση δαπανών από 22% μέχρι και 50% ώς εξής: στην Κοπεγχάγη 22%, στο Ντένβερ 33%, στο Χιούστον 37%, στην Ινδιανάπολη 22%, στο Λονδίνο 46%, στο Λας Βέγκας 33%, στο Λος Αντζελες (το 1989) 48%, στο Μαϊάμι 29%, στη Νέα Ορλεάνη 50%, στο Σαν Ντιέγκο 44% και στη Στοκχόλμη 32%.
Σύμφωνα με τον καθηγητή, από τις οκτώ μεγαλύτερες συμβάσεις ΣΔΙΤ για αυτοκινητοδρόμους και transit το 2014, οι έξι αντιστοιχούσαν στις χώρες Αυστραλία, Ηνωμένο Βασίλειο και ΗΠΑ (από δύο), ενώ ο Καναδάς και η Βραζιλία είχαν από μία. Οι συμβάσεις παραχώρησης είχαν διάρκεια 15-40 ετών και η αξία τους κυμαινόταν μεταξύ 820 εκατ. δολαρίων και 5,6 δισ. δολαρίων. Εντυπωσιακό είναι ότι καμία από αυτές δεν αφορούσε παραχώρηση με το μοντέλο των διοδίων.
Για κάθε 1$ κυβερνητικής δαπάνης κινητοποιούνται 4,2$ στις ΣΔΙΤ
Μια αμερικανική μελέτη δε, δείχνει ότι για κάθε ένα δολάριο κυβερνητικής δαπάνης, κινητοποιούνται 4,2 δολάρια συνολικής δαπάνης για τη ΣΔΙΤ. “Ακόμη και οι σοσιαλιστικές χώρες αναγνωρίζουν την αξία των ΣΔΙΤ. Η σοσιαλιστική κυβέρνηση της Χιλής ανακοίνωσε μια εξαετή ΣΔΙΤ, ύψους 9,9 δισ. δολαρίων, για αυτοκινητοδρόμους με διόδια και για δύο μεγάλα έργα σηράγγων στο Σαντιάγκο” επισήμανε.
Οκτώ κρίσιμοι παράγοντες για επιτυχημένες ΣΔΙΤ
Πρόσθεσε όμως ότι η σύναψη μιας ΣΔΙΤ δεν είναι εύκολη υπόθεση, αφού υπάρχουν αρκετοί κρίσιμοι παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη:
- Η πολιτική βούληση
- Οι ξεκάθαροι στόχοι
- Η δημόσια στήριξη
- Ο δίκαιος χειρισμός των εργασιακών συμφερόντων και ανησυχιών
- Η ύπαρξη αποτελεσματικών πολιτικών για τη διαχείριση του ανταγωνισμού, των μονοπωλίων και των ρυθμιστικών θεμάτων
- Η ύπαρξη της κατάλληλης νομικής βάσης για τις απαιτούμενες δράσεις
- Οι διαφανείς διαδικασίες και η καταπολέμηση της διαφθοράς
- Η θέσπιση οργανωμένης και υπεύθυνης διαδικασίας
Χρειαζόμαστε νέα προσέγγιση
“Οι μεγάλες, ισχυρές κυβερνήσεις εμπλέκονται στη μικρο-διαχείριση της κοινωνίας και της οικονομίας, συχνά απογοητεύοντας τους πολίτες. Υπάρχει αυξανόμενη επίγνωση του γεγονότος ότι για να διαχειριστούμε με τα σύνθετα κοινωνικά μας προβλήματα, χρειάζεται νέα προσέγγιση, η οποία αξιοποιεί και τους τέσσερις κοινωνικούς θεσμούς και κάνει πραγματικότητα την καλύτερη κατανομή ρόλων και ευθυνών μεταξύ τους. Οι ΣΔΙΤ, τόσο στις ευρείες όσο και στις στενότερες έννοιές τους, αντιπροσωπεύουν μια στρατηγική προσέγγιση που υιοθετείται από τις σύγχρονες και προοδευτικές κυβερνήσεις σε όλον τον κόσμο”, κατέληξε ο κ.Σάβας κατά την ομιλία του στην τελετή αναγόρευσής του.
Ποιος είναι ο Εμμανουήλ Ευστάθιος Σάβας
Ο Εμμανουήλ Ευστάθιος Σάβας είναι γιος Ελλήνων μεταναστών από το Σκοπό Ανατολικής Θράκης. Γεννήθηκε το 1931, στη Νέα Υόρκη. Εργάσθηκε αρχικά ως ανώτερο στέλεχος στην ΙΒΜ, όπου ασχολήθηκε με εφαρμογές των υπολογιστών στον έλεγχο παραγωγικών δραστηριοτήτων. Δημιούργησε το πρωτοποριακό για την εποχή Ερευνητικό Κέντρο για τα Αστικά Συστήματα (Urban Systems) και εισήγαγε τη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών και προχωρημένων τεχνικών διοίκησης επιχειρήσεων-επιχειρησιακής έρευνας, στη διοίκηση των πόλεων. Η σταδιοδρομία του στον ακαδημαϊκό χώρο προσανατολίστηκε σε νέες κατευθύνσεις και πολύ γρήγορα, εξειδικεύτηκε σε θέματα Δημόσιας Διοίκησης, Δημοσίων Υποθέσεων, Κυβερνητικής Στρατηγικής και Ιδιωτικοποιήσεων, αντικείμενα τα οποία δίδαξε από το 1972, οπότε εξελέγη, απευθείας, τακτικός καθηγητής του Μάνατζμεντ στο Πανεπιστήμιο Columbia.
Έχει διατελέσει αντιδήμαρχος της πόλης της Νέας Υόρκης δυο φορές, επί δημαρχίας Λίντσεϊ. Έχει διατυπώσει τον παγκόσμια γνωστό ως Savas Law (Νόμο του Σάβα), σύμφωνα με τον οποίο “ό,τι παράγει το δημόσιο στοιχίζει τα διπλά απ’ ό,τι θα στοίχιζε αν το παρήγαγε ο ιδιωτικός τομέας”. Έχει καθιερωθεί από το Reason Foundation των Η.Π.Α. ετήσιο βραβείο, που φέρει το όνομά του, για τη συμβολή προσώπων ή ιδρυμάτων στην προώθηση των ΣΔΙΤ. Ο καθηγητής Σάβας διετέλεσε σύμβουλος της Ελληνορθοδόξου Αρχιεπισκοπής Αμερικής για την ανακατασκευή του Ιερού Ναού Αγίου Νικολάου ο οποίος καταστράφηκε την 11η Σεπτεμβρίου 2001. Έχει δημιουργήσει δύο υποτροφίες: για την οικονομική ενίσχυση προπτυχιακών φοιτητών (κατά προτίμηση Ελλήνων ή ελληνικής καταγωγής) κατά τη διάρκεια των σπουδών τους και για τη συμμετοχή φοιτητών σε πολιτικές δραστηριότητες, προκειμένου να μάθουν πώς λειτουργεί αποτελεσματικά μια δημοκρατική κοινωνία.
Περισσότερα για το βιογραφικό του καθηγητή μπορείτε να βρείτε ΕΔΩ
