Στις 2 Απριλίου του 1969, ενώ η Ελλάδα ζούσε ακόμη τα πέτρινα χρόνια της, στις κινηματογραφικές αίθουσες τής υφηλίου ξεκινά να προβάλλεται-υπό τους ήχους του υποβλητικού “Τάδε Έφη Ζαρατούστρα” του Richard Strauss – η αριστουργηματική Οδύσσεια του Διαστήματος του Stanley Kubrick (βασισμένη,μην ξεχνιόμαστε, σε σύλληψη του αξεπέραστου Arthur Clarke). Στο επίκεντρο η σταδιακή εξέλιξη του υπολογιστή ΗΑL 9000 από μηχανή σε “ον”. Με αδυναμίες και δυνάμεις. Τόσες, που φτάνει να κοντράρεται με τον δημιουργό του τον άνθρωπο. ‘Οπως ο άνθρωπος κοντράρεται διαχρονικά με τους θεούς και τους δαίμονές του.
Αν τα υπαρξιακά μας ερωτήματα για τον θεό υπάρχουν σχεδόν από τότε που υπάρχουμε εμείς, το ερώτημα τής διαστημικής Οδύσσειας αιωρείται κι αυτό αναπάντητο επί δεκαετίες. Θα μας ξεπεράσουν οι μηχανές; Χρειάζεται να τις φοβόμαστε; Πώς θα επηρεάσουν την παγκόσμια αγορά εργασίας;
Οι απόψεις ποικίλουν, αλλά αυτό που φαίνεται να υπερισχύει και σε αυτή την περίπτωση είναι εκείνο που ισχύει και για τα όπλα ή τα αυτοκίνητα. Δεν είναι επικίνδυνα από μόνα τους. Όλα εξαρτώνται από το πώς τα χρησιμοποιείς. Αν στην έλευση της εποχής των ρομπότ επικρατήσουν οι σωστές πολιτικές, τόσο ώς προς την ιδιοκτησία τους, όσο και ώς προς τα ηθικά ζητήματα που ανακύπτουν, η συνεισφορά τους στην ανθρωπότητα θα είναι πιθανότατα θετική. Περισσότερος ελεύθερος χρόνος για τους ανθρώπους, ώστε να στραφούν σε πιο δημιουργικές ασχολίες. Σε διαφορετική περίπτωση; Δύσκολα τα πράγματα…
Το θέμα της εποχής των ρομπότ και της επιρροής τους στην αγορά εργασίας βρέθηκε -μεταξύ άλλων- στο επίκεντρο του συνεδρίου με τίτλο “Impact of technology and workplace change on skill needs”, που διοργάνωσε το Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Ανάπτυξη της Επαγγελματικής Κατάρτισης (cedefop) στη Θεσσαλονίκη.
Ένας από τους βασικούς ομιλητές εκεί ήταν ο καθηγητής του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ (Ascherman Chair in Economics), Ρίτσαρντ Φρίμαν (Richard Freeman), κάτοχος των βραβείων Mincer (2006) και ΙΖΑ (2007). Τι είπε; Ότι τα ρομπότ μελλοντικά θα μπορούσαν να υποκαταστήσουν όχι μόνο εργάτες εργοστασίων και εργαζόμενους μεσαίων προσόντων, αλλά ακόμη και θέσεις εργασίας υψηλών απαιτήσεων, που απαιτούν ισχυρή κρίση, όπως αυτή του δικηγόρου ή του δικαστή.
“Οι δικηγόροι είναι εξίσου πιθανόν να χάσουν τη δουλειά τους, όσο οι οδηγοί φορτηγών ή οι εργάτες στα εργοστάσια […] Τα ρομπότ μπορεί να φτιάχνουν μπέργκερς και να ελέγχουν πλυντήρια πιάτων, αλλά στο μέλλον θα επηρεαστούν και οι δουλειές ‘λευκού κολλάρου’ (white collar jobs)” υποστήριξε ο καθηγητής, μιλώντας σήμερα σε συνέδριο του , με τίτλο).
Μάλιστα, η προοπτική των ρομπότ – αφεντικών είναι επίσης “στο τραπέζι”, αφού π.χ., στις αποθήκες της Amazon η τήρηση των ωρών εργασίας ελέγχεται ήδη από φορητές ρομποτικές συσκευές. Το ίδιο και ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί το franchising των Mc Donalds σε διάφορες περιοχές των ΗΠΑ.
Η ανατολή ενός νέου κόσμου
“Εισερχόμαστε σε έναν νέο κόσμο, νεότερο απ’ ό,τι μόλις έναν χρόνο πριν, στον οποίο οι μηχανές γίνονται σταδιακά πιο ανθρώπινες από τους ανθρώπους, χωρίς να κάνουν τα λάθη τους και να έχουν τις προκαταλήψεις τους” σημείωσε ο καθηγητής Φρίμαν, προσθέτοντας ότι και ο ίδιος, αν είχε μπροστά του έναν ρομποτικό δικαστή και έναν άνθρωπο που κάνει την ίδια δουλειά, θα προτιμούσε τον πρώτο, γιατί δεν θα είχε τις προκαταλήψεις, τις πολιτικές προσκολλήσεις ή τις αστοχίες κρίσης, από τις οποίες ενδεχομένως θα έπασχε ο δεύτερος. “Επίσης, στο μέλλον, δεν θα ήθελα να έχω να κάνω με έναν γιατρό χωρίς ρομποτικό βοηθό” πρόσθεσε.
Μια χούφτα θεών
Το ζήτημα που ανακύπτει πλέον δεν είναι κατά πόσον τα ρομπότ θα υποκαταστήσουν τους ανθρώπους στην εργασία, αλλά το ποια θα είναι η ιδιοκτησία τους και σε πόσους ανθρώπους θα ανήκουν. Ο καθηγητής αναφέρθηκε μάλιστα σε πρόσφατο άρθρο του Guardian με τίτλο “Τεχνητή Νοημοσύνη: Ο Ηomo Sapiens θα μοιραστεί ανάμεσα σε μια χούφτα θεών και τους υπόλοιπους εμάς”, επισημαίνοντας ότι η κοινωνία πρέπει να διαθέτει ευρύτερα την ιδιοκτησία των ρομπότ. “Γιατί αν ελέγχονται από λίγους θα έχουμε πρόβλημα […] Για να αποτρέψουμε έναν μικρό αριθμό ανθρώπων να ελέγχουν τον κόσμο, πρέπει να διευρύνουμε την ιδιοκτησία των ρομπότ, των μηχανών και του κεφαλαίου” επισήμανε, προσθέτοντας ότι με τις κατάλληλες πολιτικές, η υψηλότερη παραγωγικότητα λόγω των ρομπότ θα μπορούσε να αυξήσει την ευημερία των εργαζομένων, δημιουργώντας παράλληλα περισσότερο ελεύθερο χρόνο.
Δημιουργοί κώδικα ετών οκτώ
Όπως πρόσθεσε, η εκπαίδευση πάνω σε δεξιότητες που αφορούν τους υπολογιστές, την πληροφορική και τον προγραμματισμό, πρέπει να βρίσκεται στον πυρήνα κάθε εκπαιδευτικής πολιτικής που σχεδιάζεται σήμερα, γιατί τα πράγματα τρέχουν.
“Το πρόβλημα σήμερα δεν είναι τόσο η ανεργία που θα προκαλέσουν τα ρομπότ, καθώς αυτό μπορεί να μη μας απασχολήσει για τα επόμενα 50 χρόνια, όσο οι δεξιότητες που πρέπει να αποκτήσουν οι άνθρωποι που δουλεύουν με αυτά. Το κλειδί είναι η εκμάθηση της γλώσσας. Αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά; Όχι. Java, Python, C.Ruby, Java Script, C#, PHP, Objective-C” επισήμανε και πρόσθεσε: “Μόλις σήμερα το πρωί έλαβα ένα e-mail από το Khan Institute, με τίτλο ‘Η ώρα του κώδικα ήρθε’. Πρότεινε απλά εργαλεία για συγγραφή κώδικα για 8χρονα-10χρονα παιδιά, HTLM για τα άνω των 10 ετών για να μπορούν να φτιάχνουν ιστοσελίδες και Sequel για βάσεις δεδομένων για τους άνω των 12”.
Ναι, αλλά ποιος από αυτούς θα αγοράσει τα αυτοκίνητά σου;
Από την πλευρά του, ο Στιβ Μπέινμπριτζ (Steve Bainbridge), στέλεχος του cedefop, σημείωσε ότι οι συγκεκριμένες αλλαγές είναι δομικές. “Ο κόσμος αλλάζει και δεν μπορούμε να γυρίσουμε πίσω”. Ωστόσο, πρόσθεσε, ο ρόλος του ανθρώπου δεν υποβαθμίζεται. “Είμαι πολύ αισιόδοξος για το μέλλον των ανθρώπων […] Στο μέλλον θα βρούμε νέα πράγματα να κάνουμε” σημείωσε, ενώ κατέληξε διηγούμενος μια φανταστική ιστορία: Ένας εργοστασιάρχης και ο πρόεδρος ενός σωματείου έκαναν βόλτα στο εργοστάσιο του πρώτου, όπου όλη τη δουλειά στη γραμμή παραγωγής αυτοκινήτων την έκαναν ρομπότ. “Για δες εδώ”, είπε ο εργοστασιάρχης στον εκπρόσωπο του σωματείου δείχνοντάς του τα ρομπότ: “ποιος από αυτούς εδώ θα κάνει απεργία;”. Και ο εργαζόμενος του απάντησε με ένα ερώτημα: “Ναι, αλλά για πες μου, ποιος από αυτούς θα αγοράσει τα αυτοκίνητά σου;”
Μέχρι το 2050 οι μηχανές θα μας “προφτάσουν”. Βρε λέτε;
Τον Ιούλιο του 2014, ο καθηγητής Vincent C. Müller έδωσε μια συνέντευξη για το θέμα της τεχνητής νοημοσύνης στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και την Αλεξάνδρα Γούτα. Η αφορμή ήταν μια -τότε ακόμη αδημοσίευτη έρευνα του ιδίου και του Nick Bostrom- με τίτλο “Future progress in artificial intelligence: A poll among experts”. Στην έρευνα, που έγινε για λογαριασμό του Ινστιτούτου για το Μέλλον της Ανθρωπότητας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, συμμετείχαν ειδικοί του κλάδου [200 τεχνικοί τεχνητής νοημοσύνης (AI), θεωρητικοί επιστήμονες και ορισμένοι (σχεδόν 30) εκ των κορυφαίων συγγραφέων σε θέματα AI (με βάση το σχετικό TOP-100, που δημοσίευσε το Microsoft Academic Searchτον Μάιο του 2013)].
Και τι είπαν;
Ο μέσος όρος των ειδικών, λοιπόν, διατύπωσε την εκτίμηση ότι μέχρι το 2040-2050 τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης θα έχουν πιθανώς προσεγγίσει τις συνολικές ανθρώπινες δυνατότητες και ότι 30 χρόνια έπειτα από αυτό το χρονικό όριο θα είναι ενδεχομένως δυνατή ακόμη και η “υπερνοημοσύνη”, δηλαδή μια δημιουργημένη ευφυΐα, που θα ξεπερνά εκείνη των πιο λαμπρών ανθρώπινων μυαλών σε όλα τα επίπεδα. Μάλιστα, σχεδόν το ένα τρίτο των ερωτηθέντων (ποσοστό 31%)χαρακτήρισε αυτή την εξέλιξη ως “μάλλον κακή” ή “εξαιρετικά κακή” για την ανθρωπότητα.
Όταν η νοημοσύνη γεννά νοημοσύνη και… ούτω καθεξής
“Αν εμείς οι άνθρωποι θα μπορούσαμε να δημιουργήσουμε τεχνητή νοημοσύνη σε σχεδόν ανθρώπινο επίπεδο, τότε αυτή η δημιουργία θα μπορούσε με τη σειρά της να δημιουργήσει ακόμη υψηλότερη νοημοσύνη, που θα μπορούσε με τη σειρά της να δημιουργήσει ακόμη υψηλότερη νοημοσύνη και ούτω καθεξής” αναφέρουν οι ερευνητές στη σύνοψη της έρευνάς τους, περιγράφοντας-με βάση τα ευρήματά της – ένα όχι και τόσο μακρινό μέλλον.
Ένα από τα βασικά ερωτήματα που ετέθησαν ήταν το εξής: “Υποθέστε ότι η ανθρώπινη επιστημονικήδραστηριότητα συνεχίζεται χωρίς κάποια μεγάλη αρνητική διακοπή/αποδιοργάνωση. Μέχρι ποιο έτος βλέπετε πιθανότητα 10%, 50% και 90% να είναι εφικτή η ύπαρξη ενός συστήματος Υψηλού Επιπέδου Μηχανικής Νοημοσύνης -HLMI (σ.σ. δηλαδή ενός συστήματος, το οποίο θα μπορεί να διεκπεραιώνει τις περισσότερες ανθρώπινες δραστηριότητες τουλάχιστον τόσο καλά όσο ένας άνθρωπος)”;
Με βάση τον μέσο όρο(median) των απαντήσεων, το 2040-2050 η μέση πιθανότητα να είναι υπαρκτό ένα τέτοιοσύστημα θεωρείται ότι διαμορφώνεται στο 50%, σημειώνοντας αύξηση χρόνο με τον χρόνο.
“Με βάση ότι τρεις από τις ομάδες ερωτηθέντων […] προσδιορίζουν ότι αυτό [η ύπαρξη συστήματος HLMI] θα είναι δυνατό το 2048 ή το 2050 και η τέταρτη ομάδα το 2040, θα μπορούσαμε να πούμε ότι μια ‘τίμια’ παρουσίαση του αποτελέσματος, σε μη τεχνικούς όρους, θα ήταν η εξής: Οι ειδικοί αναμένουν ότι μεταξύ του 2040 καιτου 2050, η ύπαρξη μηχανικής νοημοσύνης υψηλού επιπέδου θα είναι πιθανότερη από τη μη ύπαρξή της” αναφέρουν οι ερευνητές.
Αντίστοιχα, για το 2075, οι ειδικοί βλέπουν την πιθανότητα αυτή να εκτινάσσεται στο 90%!
Και εγένετο “υπερνοημοσύνη”
Σε ό,τι αφορά τη μετάβαση στην “υπερνοημοσύνη”, αν και μια μικρή ομάδα εμπειρογνωμόνων εκτιμά ότι αυτή θα ήταν δυνατή ακόμη και δύο χρόνια μετά την ύπαρξη του συστήματος HLMI (High Level Machine Intelligence), η πλειοψηφία των ερωτηθέντων πιστεύει ότι θα πρέπει να περάσουν περίπου 30 χρόνια για να δούμε κάτι τέτοιο να συμβαίνει.
Ερωτηθέντες ποιος θεωρούν ότι θα είναι ο συνολικός αντίκτυπος της υπερνοημοσύνης στην ανθρωπότητα, οι ειδικοί απάντησαν ως εξής: το 24% αυτών (μέσος όρος) θεωρεί ότι θα είναι “εξαιρετικά καλή”, το 28% ότι θα είναι “μάλλον καλή”, το 17% “ουδέτερη”, 13% “μάλλον κακή” και 18% “εξαιρετικά κακή”.
Η “μετανθρωπική εποχή”. Σας έχω νέα. Δεν είμαστε το κέντρο του σύμπαντος!
“Ένα από τα πιο κλασικά φιλοσοφικά ζητήματα που προκύπτουν είναι το πώς αλλάζουν αυτές οι τεχνολογίες την εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας. Σε όλη την ιστορία της ανθρωπότητας, οι άνθρωποι έχουμε την αίσθηση ότι είμαστε πολύ διαφορετικοί από κάθε άλλο πλάσμα και πράγμα, άλλωστε για πολλούς αιώνες πιστεύαμε ότι η γη είναι το κέντρο του σύμπαντος. Κι ακόμη πιστεύουμε ότι είμαστε η κορυφή της εξέλιξης, ότι αυτό που είμαστε κάτι ειδικό, πιο ευφυές, όχι απλώς μηχανικό. Αν οι επιστήμες φτάσουν την έρευνα στο ύψος του νου του ανθρώπου και φτιάξουν συστήματα με νοητικές ικανότητες αντίστοιχες και μεγαλύτερες από τον άνθρωπο, αμέσως δημιουργείται ένας σημαντικός φόβος. Πάμε σε μια ‘μετανθρωπική εποχή’ όπου ο άνθρωπος δεν θα είναι πια στο κέντρο” σημειώνει ο καθηγητής Μύλλερ στη συγκεκριμένη συνέντευξη στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Η επίπτωση στην εργασία
Σύμφωνα δε με έρευνα του Καρλ Φράι (Carl Frey), στις επόμενες δεκαετίες, περίπου το 1/3 των εργαζομένων,από οδηγούς ταξί μέχρι πολλούς δικηγόρους,δεν θα χρειάζεται πια. Οι νέες τεχνολογίες επηρεάζουν σε σημαντικό βαθμό την αγορά εργασίας. Το θέμα είναι πόσο σοβαρή θα είναι αυτή η επιρροή σε αυτή τη νέα εποχή. Για παράδειγμα, πριν από την εποχή της Βιομηχανικής Επανάστασης, σχεδόν το 100% των ανθρώπων δούλευε στον αγροτικό τομέα. Σήμερα, το αντίστοιχο ποσοστό είναι 5%-10%, αλλά ακόμη και αν χάθηκαν τόσο πολλές θέσεις εργασίας, έχουμε οφέλη: φθηνότερες ντομάτες, μεγαλύτερη παραγωγή. Θα συνεχίσουμε έτσι στη νέα εποχή ώς προς τα οφέλη; Ή θα δημιουργηθεί μια κατάσταση στην οποία η εργασία απλά δεν θα φτάνει πια για όλους όσοι την έχουν ανάγκη; Οι πιθανές απαντήσεις …δικές σας.
