Στον 48χρονο Χιλιανό αρχιτέκτονα Alejandro Aravena, ο οποίος κατάφερε να “δέσει” την πρωτοποριακή αρχιτεκτονική με την ανάγκη δημιουργίας κατοικιών χαμηλού κόστους και την ανακατασκευή πόλεων που έχουν πληγεί από φυσικές καταστροφές, απονεμήθηκε το βραβείο Pritzker. Πρόκειται για την υψηλότερη διάκριση στον κόσμο, στον συγκεκριμένο τομέα, που συχνά αποκαλείται “Νόμπελ της αρχιτεκτονικής”.
Ο Αravena είναι ο τεσσαρακοστός πρώτος κάτοχος του Pritzker και ταυτόχρονα ο πρώτος Χιλιανός που λαμβάνει το φημισμένο βραβείο. Είναι δε, ο τέταρτος Λατινοαμερικανός που βραβεύεται με το Pritzker, μετά τους Louis Barragan (1980), Oscar Niemeyer (1988) και Paulo Mendes de Rocha (2006). Εκτός από το διάσημο μπρούτζινο μετάλλιο που συνοδεύει τη διάκριση, ο Αραβένα θα λάβει και χρηματικό έπαθλο ύψους 100.000 δολαρίων,αλλά το Pritzker, που θεσμοθετήθηκε το 1979, είναι προφανώς πολύ περισσότερα από τα χρήματα.
“Do tank, όχι think tank”
Από το 2001, ο Αραβένα είναι εκτελεστικός διευθυντής της Elemental με έδρα το Σαντιάγκο, που ο ίδιος χαρακτηρίζει ώς “δεξαμενή πράξης” (“do tank”) σε αντιδιαστολή με το “δεξαμενή σκέψης” (“think tank”). H Elemental επικεντρώνει τη δράση της σε πρότζεκτ δημοσίου συμφέροντος και σημαντικού κοινωνικού αντίκτυπου, όπως οικιστικά, υποδομών και μεταφορών. Εχει σχεδιάσει πάνω από 2500 κατοικίες χαμηλού κόστους.
“Το σχέδιό μας είναι να μην έχουμε σχέδιο, να είμαστε ανοιχτοί στο απρόσμενο”
Όταν ανακοινώθηκε η διάκρισή του, ο Αραβένα ο οποίος, σημειωτέον, θα είναι καλλιτεχνικός διευθυντής στη Biennale Αρχιτεκτονικής της Βενετίας από τον Μάιο μέχρι τον Νοέμβριο- έστειλε μέσω e-mail την εξής γραπτή δήλωση (σε ελεύθερη μετάφραση): ‘Κοιτάζοντας πίσω, νιώθουμε βαθιά ευγνώμονες. Κανένα επίτευγμα δεν είναι ατομικό. Η αρχιτεκτονική είναι συλλογική ειδικότητα. Οπότε σκεφτόμαστε, με ευγνωμοσύνη, όλους τους ανθρώπους που συνεισέφεραν στο να δοθεί μορφή σε μια τεράστια ποικιλία δυνάμεων πάνω στο παιχνίδι. Κοιτάζοντας στο μέλλον, προσβλέπουμε σε Ελευθερία. Το πρεστίζ, η απήχηση, η βαρύτητα του βραβείου είναι τέτοια, που ελπίζουμε να χρησιμοποιήσουμε το momentum του για να εξερευνήσουμε νέες περιοχές, ν΄ αντιμετωπίσουμε νέες προκλήσεις και να περπατήσουμε σε νέα πεδία δράσης […]Το μονοπάτι δεν είναι γραμμένο. Οπότε το σχέδιό μας είναι να μην έχουμε σχέδιο, να αντιμετωπίζουμε το αβέβαιο, να είμαστε ανοιχτοί στο απρόσμενο. Τελικά, κοιτάζοντας στο παρόν, είμαστε εκστατικοί και χαρούμενοι. Είναι ώρα να γιορτάσουμε και να μοιραστούμε τη χαρά μας με όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους”.
H κριτική επιτροπή εκθείασε τη συνεισφορά του Αραβένα στην αρχιτεκτονική και την ανθρωπότητα, στο παρελθόν και το παρόν, δηλώνοντας ότι “έχει βαθιά κατανόηση τόσο της αρχιτεκτονικής όσο και της κοινωνίας των πολιτών” κι αυτό αποτυπώνεται στη γραφή του, στη δράση του ώς ακτιβιστή και στα σχέδιά του. “Ο ρόλος του αρχιτέκτονα” συνεχίζει η κριτική επιτροπή, “βρίσκεται σήμερα ενώπιον της πρόκλησης να υπηρετήσει μεγαλύτερες κοινωνικές και ανθρωπιστικές ανάγκες, και ο Alejandro Aravena έχει ξεκάθαρα, γενναιόδωρα και πλήρως ανταποκριθεί σε αυτή την πρόκληση”.
Από την πλευρά του, ο Tom Pritzker, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του Ιδρύματος Hyatt, που είναι ο χορηγός του βραβείου, δήλωσε ότι με το έργο του ο Αραβένα «προσφέρει οικονομικές ευκαιρίες στους λιγότερο προνομιούχους, μετριάζει τις επιπτώσεις που προκαλούν οι φυσικές καταστροφές, μειώνει την κατανάλωση ενέργειας και δημιουργεί ένα φιλόξενο δημόσιο χώρο».
Από τη θεωρία στην πράξη
Και η δήλωσή του αυτή φαίνεται ότι ανταποκρίνεται πλήρως στην πραγματικότητα. Το 2003, στη Χιλή, το γραφείο του Αραβένα έχτισε σπίτια για 100 οικογένειες, με προϋπολογισμό χαμηλότερο από αυτόν που θα απαιτούνται για την αγορά ενός μικρού αυτοκινήτου: μόλις 7.500 δολαρίων σε κρατικές επιδοτήσεις για αγορά γης και στέγαση, ανά οικογένεια. Το 2010, αμέσως μετά το μεγάλο σεισμό, το τσουνάμι και τις πλημμύες στη Χιλή, η Elemental κατάφερε να παρουσιάσει σε 100 ημέρες ένα μεγάλο σχέδιο “ανάστασης” για την πληγείσα πόλη Κονστιτουσιόν. Πώς το έκανε; «Ζητήσαμε από την κοινότητα να μην σκεφτεί την απάντηση στο πρόβλημα, αλλά ποιο ήταν το ερώτημα», λέει ο Aravena. Μεταξύ άλλων, ώς μόνιμο πρόβλημα για την πόλη υποδείχτηκαν από τους κατοίκους οι ισχυρές βροχοπτώσεις. Και ώς λύση, η εταιρεία αποφάσισε να σχεδιάσει ένα δάσος, που με τις ρίζες των δέντρων θα απέτρεπε τις πλημμύρες.
“Μια αίσθηση θαύματος και αποκάλυψης”
Ο πρόεδρος της κριτικής επιτροπής, Λόρδος Peter Palumbo, δήλωσε ότι καθώς τα μέλη της επιτροπής επισκέπτονταν τα έργα του Αραβένα, είχαν μια αίσθηση θαύματος και αποκάλυψης. Συνειδητοποίησαν ότι ο Χιλιανός βρίσκεται σε μια καινοτόμο οδό δημιουργίας εξαιρετικής αρχιτεκτονικής κι ότι τα καλύτερα έπονται…
Στο παρελθόν το βραβείο έχουν λάβει μεταξύ άλλων οι Zaha Hadid, Renzo Piano , Norman Foster, James Stirling, Jean Nouvel, Shigeru Ban, Toyo Ito και Richard Rodgers. Η επίσημη τελετή απονομής του φετινού βραβείου θα λάβει χώρα στις 4 Απριλίου 2016 στις κεντρικές εγκαταστάσεις των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη. Αρκετά με τα λόγια όμως. Ας αφήσουμε τα έργα να μιλήσουν…
