Υψηλούς στόχους για το περιβάλλον και την “πράσινη” ανάπτυξη, μα και προκλήσεις που μπορεί να φέρουν σε δυσχερή θέση την οικονομία, δημιουργεί η δέσμη μέτρων Fit for 55 που αποφασίστηκε από την Ε.Ε., με στόχο ως το 2030 να έχουν ληφθεί τα κατάλληλα μέτρα, ούτως ώστε τα σημερινά επίπεδα εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου να έχουν μειωθεί τουλάχιστον κατά 55%.
Με την αποκαλούμενη δέσμη Fit for 55, που αποφασίστηκε στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, η ΕΕ προβαίνει σε αναθεώρηση της νομοθεσίας της όσον αφορά στο κλίμα, στην ενέργεια και στις μεταφορές, ώστε να ευθυγραμμίσει το ισχύον δίκαιο με τις φιλοδοξίες για το 2030 και το 2050, όπου στόχος είναι η κλιματική ουδετερότητα.
Στο πλαίσιο της δέσμης Fit for 55, μεταξύ άλλων, η Επιτροπή πρότεινε την αναθεώρηση των κανόνων για τις εκπομπές CO2 για τα αυτοκίνητα και τα ημιφορτηγά. Η πρόταση εισάγει αυξημένους στόχους μείωσης σε επίπεδο ΕΕ για το 2030 και θέτει νέο στόχο 100 % για το 2035. Αυτό σημαίνει στην πράξη ότι από το 2035 δεν θα είναι πλέον δυνατή η διάθεση στην ενωσιακή αγορά αυτοκινήτων ή ημιφορτηγών με κινητήρα εσωτερικής καύσης.
Τα προτεινόμενα αυστηρότερα πρότυπα CO2 για τα αυτοκίνητα και τα ημιφορτηγά έχουν στόχο να στηρίξουν τα κράτη μέλη στην επίτευξη των αυξημένων εθνικών στόχων τους βάσει του κανονισμού για τον επιμερισμό των προσπαθειών, τονώνοντας παράλληλα την τεχνολογική καινοτομία στον τομέα.
Έτσι, στο πλαίσιο των παραπάνω, από το 2035 θα πωλούνται μόνο ηλεκτρικά αυτοκίνητα στην Ελλάδα και την Ε.Ε. Άλλωστε, στην Ελλάδα πρόσφατα ψηφίσθηκε ο Εθνικός Κλιματικός Νόμος που προβλέπει την προώθηση οχημάτων μηδενικών εκπομπών ρύπων. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι από το 2035 θα απαγορευθεί η κυκλοφορία στα συμβατικά αυτοκίνητα, που κινούνται με ντίζελ, βενζίνη ή υβριδικά, μιας και το μέτρο αφορά στην πώληση νέων αυτοκινήτων, η οποία θα είναι αμιγώς ηλεκτρικά. Θα συνεχίσουν δηλαδή να κυκλοφορούν οχήματα με κινητήρες εσωτερικής καύσης, όμως σταδιακά θα απαγορεύεται η κυκλοφορία οχημάτων παλαιότερης αντιρρυπαντικής τεχνολογίας (Euro 5, Euro 6, Euro 7). Κάτι που θα επιτευχθεί μέσω της έμμεσης φορολογίας, όπως τα τέλη κυκλοφορίας που θα καταστήσουν ασύμφορη την κατοχή ενός συμβατικού αυτοκινήτου ούτως ώστε να αποσυρθούν από την κυκλοφορία.
Αυξήσεις στην εγχώρια ακτοπλοΐα
Επίσης, στο πλαίσιο της δέσμης μέτρων «Fit for 55», αλλαγές και σημαντικές αυξήσεις στο κόστος λειτουργίας της εγχώριας ακτοπλοΐας αναμένεται να επιφέρει η μη εναρμόνιση της χώρας μας σε αυτά. Συγκεκριμένα, σύμφωνα την μελέτη του ΙΟΒΕ (με τίτλο «Επίδραση της δέσμης προτάσεων “Fit for 55” στην επιβατηγό ναυτιλία και στη νησιωτική Ελλάδα», που παρουσιάστηκε στις 14 Απριλίου 2022, στην εκδήλωση «Μετάβαση στην Πράσινη Ακτοπλοΐα» του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Επιβατηγού Ναυτιλίας – ΣΕΕΝ) το αυξημένο κόστος λειτουργίας εκτιμάται ότι θα αγγίξει το 2026, τα 207 εκατ. ευρώ.
Σύμφωνα με τη μελέτη, αυτή η επιβάρυνση μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση των τιμών των εισιτηρίων κατά περίπου 30% και μείωση της ακτοπλοϊκής κίνησης κατά 28% το ίδιο έτος. Η μειωμένη δραστηριότητα του κλάδου και ο χαμηλότερος αριθμός επισκεπτών στα νησιά της χώρας μπορεί να επιφέρει μείωση του ΑΕΠ κατά περισσότερο από 900 εκατ. ευρώ το 2026, ενώ σε όρους απασχόλησης η απώλεια των θέσεων εργασίας εκτιμάται σε 29 χιλ. θέσεις εργασίας στο σύνολο της ελληνικής οικονομίας (νησιωτικές περιοχές και ηπειρωτική χώρα).
Σημειώνεται ότι, η Επιτροπή έχει προτείνει ένα πλήρες σύνολο αλλαγών στο υπάρχον σύστημα εμπορίας εκπομπών της ΕΕ (ΣΕΔΕ της ΕΕ), οι οποίες αναμένεται να οδηγήσουν σε συνολική μείωση των εκπομπών στους σχετικούς τομείς κατά 61% έως το 2030 σε σύγκριση με το 2005.
Η αυξημένη φιλοδοξία θα επιτευχθεί με την ενίσχυση των διατάξεων που ισχύουν ήδη και την επέκταση του πεδίου εφαρμογής του συστήματος. Στόχοι της πρότασης είναι ιδίως οι εξής:
- να συμπεριληφθούν οι εκπομπές από τις θαλάσσιες μεταφορές στο ΣΕΔΕ της ΕΕ
- να καταργηθεί σταδιακά η δωρεάν κατανομή δικαιωμάτων εκπομπής στις αερομεταφορές και στους τομείς που πρόκειται να καλυφθούν από τον μηχανισμό συνοριακής προσαρμογής άνθρακα (ΜΣΠΑ)
- να εφαρμοστεί το παγκόσμιο σύστημα αντιστάθμισης και μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα για τις διεθνείς αεροπορικές μεταφορές (CORSIA) μέσω του ΣΕΔΕ της ΕΕ
- να αυξηθεί η διαθέσιμη χρηματοδότηση από το Ταμείο Εκσυγχρονισμού και το Ταμείο Καινοτομίας
- να αναθεωρηθεί το αποθεματικό για τη σταθερότητα της αγοράς προκειμένου να συνεχιστεί η εξασφάλιση ενός σταθερού και εύρυθμου ΣΕΔΕ της ΕΕ
Όσον αφορά στη χώρα μας, σύμφωνα με τον ΙΟΒΕ, η μεγαλύτερη επίδραση ενδέχεται να προέλθει από την επέκταση του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών άνθρακα (ΣΕΔΕ – ETS), καθώς το 2026 η υποχρέωση αγοράς του συνόλου των δικαιωμάτων εκπομπής συνεπάγεται συνολικό κόστος 169 εκατ. ευρώ. Αντίστοιχα, η μη χρήση εναλλακτικού καυσίμου εκτιμάται ότι θα οδηγήσει σε επιβάρυνση κατά 30 εκατ. ευρώ το 2026 λόγω μη συμμόρφωσης με τον στόχο μείωσης της έντασης εκπομπών (Fuel EU Maritime). Μικρότερη, αλλά υπολογίσιμη, είναι και η επιβάρυνση από την αύξηση της φορολογίας καυσίμων η οποία εκτιμάται σε 8,3 εκατ. ευρώ το 2026.
Η κάλυψη της επιπλέον δαπάνης, λόγω της δέσμης Fit for 55, επιβαρύνει τις τιμές των εισιτηρίων από 5% το 2023 έως 30% το 2026, γεγονός που αναμένεται να οδηγήσει σε υποχώρηση της ζήτησης για ακτοπλοϊκές υπηρεσίες. Λαμβάνοντας υπόψη τη διάρθρωση της ακτοπλοϊκής κίνησης ανά κατηγορία επιβατών, εκτιμάται από τη σχετική μελέτη, ότι η μείωση της ζήτησης για ακτοπλοϊκές υπηρεσίες, λόγω της δέσμης “Fit for 55” θα κυμαίνεται από 4,8% το 2023 έως 28,2% το 2026 σε σύγκριση με ένα σενάριο μη εφαρμογής της δέσμης.
Ως συνέπεια, η μείωση της ακτοπλοϊκής επιβατικής κίνησης αναμένεται να φτάσει τα 5,4 εκατ. επιβάτες το 2026. Αντίστοιχα, η μείωση της επισκεψιμότητας των νησιών της χώρας από ημεδαπούς και ξένους επισκέπτες που χρησιμοποιούν τις ακτοπλοϊκές υπηρεσίες εκτιμάται ότι μπορεί να πλησιάσει τα 4,0 εκατ. ταξιδιώτες το 2026. Επιπλέον, οι απώλειες εσόδων, λόγω της δέσμης “Fit for 55”, για τις επιχειρήσεις του κλάδου αναμένεται να φτάσουν τα €183 εκατ. το 2026, ενώ η απώλεια εσόδων για τις τουριστικές επιχειρήσεις στις νησιωτικές περιοχές φτάνει σχεδόν το 1,0 δισεκ. ευρώ το 2026.
