Στη χώρα μας υπάρχει μεγάλος αριθμός ανενεργών βιομηχανικών κελυφών που εγκαταλείφθηκαν μετά την παύση της λειτουργίας τους. Τα κτίρια και βιομηχανικά αυτά σύνολα ήταν άρρηκτα συνδεδεμένα με τις παραγωγικές δραστηριότητες κάθε τόπου, αποτελούν κομμάτι της ιστορίας και της μνήμης των πόλεων, ενώ σήμερα αποτελούν συχνά σημαντικά τοπόσημα. Ο τρόπος διαχείρισης του κτιριακού αυτού αποθέματος αποτελεί εξαιρετικά σημαντικό θέμα με ποικίλες προεκτάσεις, κοινωνικές, οικονομικές, αρχιτεκτονικές και περιβαλλοντικές. Αποτελεί ένα σύνθετο θέμα που απασχολεί πλήθος εμπλεκομένων μερών, κρατικούς φορείς, τοπικές αυτοδιοικήσεις, ιδιοκτήτες, κοινωνικές ομάδες και επενδυτές, ενώ διάφορα προβλήματα όπως ο διαμοιρασμός αρμοδιοτήτων σε διαφορετικούς φορείς, δυσχεραίνουν την επιτυχή έκβαση της διαδικασίας. Ως αποτέλεσμα, πολλά βιομηχανικά συγκροτήματα παραμένουν ανενεργά έχοντας υποστεί σημαντικές φθορές, βλάβες ή καταστροφικές επεμβάσεις, με κίνδυνο αυτό το σημαντικό κομμάτι της ιστορίας των πόλεων να απαξιωθεί πλήρως και να χαθεί για πάντα. Βασικό ζητούμενο είναι ο τρόπος με τον οποίο τα εγκαταλελειμμένα βιομηχανικά κτίρια και συγκροτήματα της πόλης, θα διασωθούν, θα διατηρήσουν τον αρχιτεκτονικό χαρακτήρα τους αφενός και θα επανενταχτούν στη ζωή της πόλη αφετέρου, με βιώσιμο τρόπο.
Αναγνωρίζουμε επίσης το γεγονός ότι η επανάχρηση των εγκαταλελειμμένων κτιρίων συνάδει και με τη λογική της αειφόρου ανάπτυξης. Είναι μια μορφή βιώσιμης αστικής αναγέννησης, καθώς επεκτείνει τον κύκλο ζωής των κτιρίων αυτών και συνεπάγεται εξοικονόμηση περιβαλλοντικών πόρων.
Το ΤΕΕ/ ΤΚΜ έχει αναδείξει και στο παρελθόν το ζήτημα αυτό με εκδηλώσεις και δράσεις όπως η εκδήλωση αφιερωμένη στη βιομηχανική κληρονομία που διοργανώθηκε το 2006 καθώς και ειδικές δράσεις για το βιομηχανικό συγκρότημα ΦΙΞ.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα, τοπόσημα για την πόλη της Θεσσαλονίκης με σημαντική αξία από αρχιτεκτονική και τεχνολογική άποψη αποτελούν το βιομηχανικό συγκρότημα ΦΙΞ, το βιομηχανικό συγκρότημα Αλλατίνι, το κτιριακό συγκρότημα της ΥΦΑΝΕT, όπως βεβαίως και μικρότερου μεγέθους κτίρια και πλήθος καπναποθηκών.
Για τους μηχανικούς η επανάχρηση ιστορικών κτιρίων αποτελεί εγχείρημα ιδιαιτέρως απαιτητικό αλλά και συναρπαστικό. Για τους Αρχιτέκτονες αποτελεί ιδιαίτερη πρόκληση σε πολλά επίπεδα καθώς απασχολούν οι μέθοδοι εφαρμογής της επανάχρησης με βάση τον τρόπο προσέγγισής τους. Πρόσθετες παράμετροι προκύπτουν από δομοστατικές ιδιαιτερότητες και θέματα που σχετίζονται με τις μορφολογικές ιδιαιτερότητες και τον τρόπο με τον οποίο η πρόταση επανάχρησης θα τις διαχειριστεί.
Κομβικό σημείο αποτελεί ο προσδιορισμός της καταλληλότερης χρήσης για το προς επανάχρηση βιομηχανικό κτίριο. Η νέα χρήση θα αποτελέσει το καταλυτικό στοιχείο, καθώς είναι αυτή που θα δώσει νέα ζωή στο κέλυφος και στον περιβάλλοντα χώρο του κτιρίου. Είναι αυτή που θα επαναπροσδιορίσει τη σχέση του με την ευρύτερη περιοχή, την πόλη και τους κατοίκους της. Η διεθνής εμπειρία, οι διαφορετικές απόψεις και πρακτικές που δοκιμάστηκαν μας παρέχουν πολύτιμη γνώση. Τα πλέον επιτυχημένα είναι αυτά που απευθύνονται στην πόλη με δυναμικό τρόπο και καταφέρνουν να επαναπροσδιορίσουν τα κελύφη μετατρέποντάς τα σε δοχεία ζωής, μέσω κατάλληλων χρήσεων. Πολλά είναι τα παραδείγματα στα οποία η επανάχρηση ιστορικών και βιομηχανικών συνόλων αποτέλεσε καταλυτικό παράγοντα αναζωογόνησης και αναβάθμισης ολόκληρων περιοχών.
Δεν θα ήταν άστοχο να επισημάνουμε ότι ορισμένες χρήσεις που συνηθίζεται να αποδίδονται σε περιπτώσεις επανάχρησης ιστορικών κτιρίων, όπως για παράδειγμα η μουσειακή χρήση, όσο και αν αυτή έχει μια αναμφισβήτητη σημασία, συχνά αποτυγχάνει να οδηγήσει σε επιτυχημένη επανένταξη των κτιρίων στη ζωή της πόλης και στην οικειοποίησή τους από τους κατοίκους της, που είναι και ένα βασικό τελικό ζητούμενο. Αντιθέτως έχουμε δει επιτυχημένα παραδείγματα επανάχρησης κτιρίων και συνόλων, που αποκτούν πολυλειτουργικό χαρακτήρα, όπως πολυχώροι, συνεδριακά κέντρα ή και ακόμα πιο ευφάνταστες λειτουργίες που απευθύνονται σε διαφορετικές ηλικιακές ομάδες. Ακόμα, εντοπίζουμε παραδείγματα επιτυχούς αξιοποίησης με συμβατές χρήσεις όπως γραφειακά συγκροτήματα, ξενοδοχεία, πάντοτε βεβαίως με σεβασμό στον χειρισμό των μορφολογικών ιδιαιτεροτήτων και των δεσμεύσεων που προέρχονται από το θεσμικό πλαίσιο προστασίας τους.
Θα ήθελα να επισημάνω τη σημασία βασικών αξόνων του συνεδρίου, όπως η καταγραφή και αξιολόγηση των άυλων και υλικών τεκμηρίων της βιομηχανικής κληρονομιάς, και η διαχείριση πολύ αξιόλογου μηχανολογικού εξοπλισμού που στεγάζουν και που πρέπει να καταγραφεί και να διασωθεί. Ακόμα, η διερεύνηση των εμπλεκόμενων παραμέτρων, του θεσμικού πλαισίου, των πολιτικών προστασίας και διαχείρισης και των οικονομικών παραμέτρων. Τέλος, θα ήθελα να επισημάνω τις επείγουσες συνθήκες του ζητήματος που θα απασχολήσει το συνέδριο καθώς, όπως προαναφέρθηκε, υπάρχει ο κίνδυνος η μακρόχρονη εγκατάλειψη και μη επισκευή πολλών κτιρίων της βιομηχανικής κληρονομίας να οδηγήσει σε ανεπανόρθωτες βλάβες ή στην πλήρη κατάρρευσή τους.
Σκοπός του ΤΕΕ/ ΤΚΜ είναι μέσω του συνεδρίου και των παράλληλων δράσεων, να ενεργοποιήσει πολίτες, συναδέλφους και φορείς και να αναζητήσει συνέργειες, τρόπους, μεθόδους και σενάρια αξιοποίησης που θα επαναφέρουν αυτά τα συγκροτήματα στην καθημερινή μας ζωή.
Κλείνοντας, θα ήθελα να επισημάνω ότι τα κτίρια της βιομηχανικής κληρονομιάς παρόλο που αποτελούν στοιχεία μνήμης, δεν ανήκουν μόνο στο παρελθόν. Ανήκουν στο παρόν, καθώς αποτελούν βασικά συστατικά στοιχεία της εικόνας της πόλης και κυρίως στο μέλλον.
