Skopje’s Arts Bridge . Photograph: Witold Skrypczak/Lonely Planet/Getty Images, Guardian
“Αλλαγές όπως αυτές συνήθως συμβαίνουν μόνο μετά από πολέμους και φυσικές καταστροφές”: αυτό δηλώνει η ακτιβίστρια και ακαδημαϊκός Iskra Geshoka, περιγράφοντας το πρότζεκτ που φέρει τον τίτλο “Skopje 2014” και έχει ώς στόχο να “εξωραΐσει” το κέντρο της πόλης της πρωτεύουσας της πΓΔΜ.
Στην πιο ακραία έκφρασή του, το πρότζεκτ αυτό εκδηλώνεται στις όχθες του ποταμού Βαρδάρη, όπου συγκεντρώνονται περισσότερα αγάλματα από ό,τι σε πόλεις που έχουν δέκα φορές το μέγεθος των Σκοπίων παρατηρεί ο “Guardian”.
Με ταχύτητα που εκπλήσσει, μια σύγχρονη πόλη μετατράπηκε σε μικρό Λας Βέγκας. Κορινθιακοί κίονες και υαλοπίνακες φτιαγμένοι από καθρέφτη, κατασκευαστικά δηλαδή στοιχεία που απουσιάζουν επί δεκαετίες από τις ευρωπαϊκές πόλεις, κάνουν την εμφάνισή τους παντού. Όλα αυτά ενώνονται μεταξύ τους με γέφυρες όπου οι χρυσοί φανοστάτες και τα ακόμη περισσότερα αγάλματα είναι το κυρίαρχο στοιχείο. Τα δε αρχιτεκτονικά κατάλοιπα σοβιετικού τύπου ¨εξαφανίζονται” πίσω από κελύφη όπου οι κίονες επίσης κυριαρχούν.
Κατά την κυβέρνηση της πΓΔΜ, αυτό το πρότζεκτ κάνει την πόλη των Σκοπίων πιο ευρωπαϊκή, αφού μέσα από τη διαδικασία της ‘αρχαιοποίησης” (antiquitisation) παραπέμπει στα ιστορικά κέντρα των μητροπόλεων της γηραιάς ηπείρου.
Για άλλους κατοίκους της πόλης ωστόσο, όλο αυτό είναι απλά μια καταστροφή, όχι μόνο επειδή το αποτέλεσμα είναι kitsch, αλλά και διότι απειλεί να εξαφανίσει πλήρως την παρακαταθήκη που άφησε ένα παλαιότερο σχέδιο συνολικής ανάπλασης, τόσο φουτουριστικό, όσο οπισθοδρομικό είναι το τρέχον πρότζεκτ: το σχέδιο για το κέντρο της πόλης των Σκοπίων, που ο Ιάπωνας αρχιτέκτονας Kenzo Tange συνέλαβε το 1965, δύο χρόνια μετά τον μεγάλο σεισμό, που κατέστρεψε περίπου το 70% της πόλης και έθαψε χιλιάδες ανθρώπους κάτω από τα ερείπια.
Για την ανάκαμψη της κατεστραμμένης πόλης, οι κυβερνήσεις της Ευρώπης και των ΗΠΑ ξέχασαν προσωρινά τον ψυχρό πόλεμο: λυόμενα σπίτια προσφέρθηκαν από τις χώρες ΗΠΑ, Δανία, Βρετανία και Βουλγαρία. Πολωνοί πολεοδόμοι πρόσφεραν στα Σκόπια τις υπηρεσίες και την εμπειρία τους στην ανακατασκευή κατεστραμμένων πόλεων. Οι Ελβετοί δώρισαν σχολεία, η τότε ΕΣΣΔ ολόκληρο εργοστάσιο κατασκευής τσιμεντένιων πάνελ, η Πολωνία το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, τα αμερικανικά πανεπιστήμια χάρισαν υποτροφίες για Σκοπιανούς αρχιτέκτονες, ενώ το αρχιτεκτονικό γραφείου Doxiadis Associates ετοίμασε ένα σχέδιο που έβαλε επί τάπητος τις υποδομές της πόλης και τη μελλοντική της ανάπτυξη.
Τον διαγωνισμό για το κέντρο της πόλης όμως κέρδισε ο Ιάπωνας Tange. Στη δεκαετία του ’60, η Ιαπωνία είχε έναν από τους υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης στον κόσμο, αλλά η Γιουγκοσλαβία είχε τον δεύτερο υψηλότερο. Οπότε δεν θα χαρακτηριζόταν κάποιος φαντασιόπληκτος αν υπέθετε τότε ότι το μέλλον και η εξέλιξη πόλεων όπως το Τόκιο κα τα Σκόπια θα ήταν αρκετά παρόμοια. Με αυτή τη λογική φαίνεται ότι σχεδίασε και ο Tange, το σχέδιο του οποίου κατά τα φαινόμενα θάβεται μέρα με την ημέρα κάτω από το kitsch των αρχαιοπρεπών αγαλμάτων και προσόψεων.
“Δεν υπάρχει κλασσική ή μπαρόκ συμμετρία σε τίποτα από αυτά. Τα αγάλματα είναι τυχαία σκορπισμένα. Και αποτελούν αποτέλεσμα ενός από τα κεντρικά στοιχεία του πρότζεκτ “Skopje 2014”: μιας ανοιχτής πρόσκλησης προς ερασιτέχνες γλύπτες… Ο λαϊκισμός βρίσκεται πολύ κοντά στον πυρήνα όλου αυτού του σχεδίου” παρατηρεί ο Guardian και προσθέτει ότι “δεν υπάρχει τίποτα παρόμοιο σε δημοκρατική χώρα -είναι το είδος της απολυταρχικής,αγρίως kitsch συνάθροισης, που συνήθως συναντάς σε απολυταρχικά καθεστώτα. Δημιουργεί την αίσθηση της Βόρειας Κορέας, αλλά χωρίς τον σχεδιασμό”.
Το ύψος το πρότζεκτ ανέρχεται σε 200 εκατ. ευρώ και το καλύπτει το κράτος -με μαζικό δανεισμό. Τα πάντα σε αυτό το πρότζεκτ έχουν να κάνουν με προσόψεις. Πανύψηλες προσόψεις, οι οποίες κρύβουν τους μιναρέδες του Παλιού Παζαριού, ενώ οι πρωτοποριακές δομές τής Όπερας και της Αίθουσας Μπαλέτου, που θα μπορούσαν αν είχαν κατασκευαστεί μόλις χτες, μένουν κι αυτές αόρατες πίσω από κακότεχνα αγάλματα και ψεύτικους φανοστάτες του 19ου αιώνα…
Άρθρο με πληροφορίες από τον Guardian
Θέλετε να μάθετε περισσότερα τόσο για το ίδιο το σχέδιο, όσο και για τις αντιδράσεις που το συνόδεψαν; Διαβάστε το πρωτότυπο άρθρο ΕΔΩ (αγγλική γλώσσα)